دکتر منوچهر صانعی‌دره‌بیدی، استاد فلسفه و مترجم مجموعه آثار دیلتای، در نشست رونمایی از این آثار گفت: علوم مختلف بر مبنای مجموعه‌ای از ارزش‌ها شکل می‌گیرند. ارزش‌ها نیز در علوم انسانی تاسیس و تبیین می‌شوند. با این توضیح، تقدم علوم انسانی بر علوم طبیعی روشن می‌شود. به گزارش خبرنگار آکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)، نشست «فلسفه علوم انسانی: رونمایی از مجموعه آثار دیلتای» عصر چهارشنبه، ۲۴ اسفند در سرای اهل قلم برگزار شد. دکتر شهرام پازوکی، نویسنده و مترجم و عضو هیات علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران، دکتر منوچهر صانعی‌دره‌بیدی، مترجم کتاب و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و مسعود زمانی دانش‌آموخته فلسفه غرب و کارشناس فلسفه‌های هایدگر و دیلتای سخنرانان این نشست بودند.
دکتر پازوکی با اشاره به تاکیدات دیلتای بر علوم انسانی گفت: او تاکید داشت که با متدولوژی علوم طبیعی نمی‌توان وارد حوزه علوم انسانی شد. دیلتای واضع علوم انسانی و تعبیر هرمنوتیک است، در حالی که علوم انسانی در ایران به این دستاوردهای او توجهی نکرد. این امر، موضوع ساده‌ای نیست و جای تامل و بررسی دارد. هرمنوتیک به عنوان روش، موضوعی است که در سال‌های اخیر در ایران مطرح شد.
وی درباره ترجمه صانعی‌دره‌بیدی از آثار دیلتای گفت: من از سال ۱۳۵۵ صانعی‌دره‌بیدی را می‌شناسم و تاکنون فردی به سخت‌کوشی او ندیده‌ام. دقیقه‌ای نیست که او به کاری جز فلسفه بپردازد. من درباره کیفیت ترجمه‌های او قضاوت نمی‌کنم اما فردی که جرات می‌کند آثار کانت و دیلتای را ترجمه کند، قابل ستایش است. صانعی‌دره‌بیدی بسیار پرکار است و این پرکاری و اهتمام به کارهای بزرگ، ناگزیر اشکالاتی را نیز در ترجمه پدید می‌آورد. من بخش‌هایی از ترجمه وی از کتاب آثار دیلتای را متوجه نشدم که به یقین بخشی از این اشکال، متوجه مترجم و بخش دیگر آن مربوط به دشواری محتواست.
پازوکی در پایان سخنانش تاکید کرد: طرح مساله علوم انسانی در ایران بدون مطالعه مجموعه آثار دیلتای، به سرانجام نخواهد رسید و میسر نخواهد شد.
سپس شجاعی‌‌جشوقانی گفت: کتاب‌هایی را در سرای اهل قلم بررسی می‌کنیم که با فرهنگ معاصر ما ارتباط داشته باشند. اهمیت دیلتای برای فرهنگ امروز ما از آن جهت است که او برای نخسین بار بحث علوم انسانی را در غرب مطرح کرد و این امر می‌تواند برای امروز ما مهم باشد. آثار او حتی به انگلیسی نیز دیر ترجمه شدند. دیلتای تاکنون به عنوان یک فیلسوف در ایران مطرح نشده بود، بلکه تنها بحث‌های هرمنوتیکی او در ذیل مباحث نواندیشی دینی مطرح شده بودند. صانعی علاوه بر معرفی وجهه دیگری از دیلتای، وجوه تازه‌تری از کانت را نیز در ایران مطرح کرد.
شجاعی درباره خوش‌خوان نبودن بخش‌هایی از ترجمه آثار دیلتای از صانعی‌دره‌بیدی پرسید و وی پاسخ داد: مجموعه‌ای که تاکنون چهار جلد آن را ترجمه کرده‌ام، شامل شش جلد می‌شود که از مجموعه بیست جلدی آثار دیلتای خلاصه شده است. من این مجموعه را از نسخه انگلیسی آن ترجمه کرده‌ام. بی‌تردید اگر نسخه آلمانی آن را در اختیار داشتم، ترجمه روان‌تری از کتاب ارایه می‌شد.
وی افزود: حدود پانزده سال پیش در آلمان قصد داشتم این مجموعه شش جلدی را بخرم اما قیمت این مجموعه در آن سال‌ها حدود ۵۰۰ هزار تومان بود که چنین پولی را در اختیار نداشتم. این موضوع درباره مجموعه آثار هوسرل نیز صادق است. سال‌ها پیش وقتی واحد پول آلمان به «مارک» بود، یک کتابفروشی مجموعه آثار هوسرل را به بهای ۱۹۹ مارک به حراج گذاشت که متاسفانه موفق به خرید این مجموعه نیز نشدم.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی سپس نکاتی را درباره علوم انسانی ذکر کرد و گفت: با مرور تاریخ سه هزار ساله بشری درمی‌یابیم که حرکت تاریخی انسان از توحش به تمدن بوده است. هرچه به پیش می‌آییم، با انسان‌های عاقل‌تر و خردمندتری روبه‌رو می‌شویم. این عقل و خرد تا حدود زیادی در تاریخ معاصر اروپا متبلور شده است، زیرا آنان تا پیش از دیلتای مفاهیم دینی، حقوقی، اخلاقی و هنری را جا انداختند.
وی درباره دلیل این امر گفت: ما در اروپای معاصر نشان کمتری از کودتا و انقلاب می‌بینیم، زیرا آنان به واسطه علوم انسانی راه‌های صلح‌آمیزتری برای حل اختلافاتشان پیدا کردند. حاکمان اروپا پیش از انقلاب کردن مردم، خواسته‌های آنان را دریافتند و درصدد پاسخ‌گویی به آن‌ها برآمدند. این موارد، نتیجه رشد علوم انسانی بود. نباید این‌گونه تصور کرد که علوم انسانی در اروپا با دیلتای پایه‌گذاری شد، زیرا ارسطو بود که این علوم را بنیان نهاد.
صانعی‌دره‌بیدی به بحث اسلامی کردن علوم انسانی در ایران اشاره کرد و گفت: ارسطو ۲۴۰۰ سال پیش درباره علم گفت که علم، مطابقت ذهن با عالم واقع است. آنچه می‌توان از این تعریف فهمید، این است که باورهای دینی هیچ دخالتی در این انطباق ندارند.
سپس شجاعی گفت: صانعی‌دره‌بیدی اشاره کرد که علوم انسانی توسط ارسطو پایه‌گذاری شد، در حالی که علوم انسانی طرح جدیدی است که برای نخستین بار از سوی دیلتای مطرح شد. با ریشه‌یابی این علم می‌توان حتی رگه‌هایی از آن را در دوره اسطوره‌های پیشاسقراطی نیز یافت.
مسعودی سخنران بعدی این نشست بود. وی گفت: دیلتای به دلیل کتاب‌هایی که نوشت، به مورخ تاریخ و فرهنگ در آلمان مشهور است. کتاب‌های او پس از مرگش بر جامعه فلسفی آلمان تاثیر زیادی گذاشتند اما فردی که باعث شهرت فلسفی دیلتای شد، هایدگر بود. هایدگر یکی از فصل‌‌های کامل «وجود و زمان» را به دیلتای اختصاص داد. ما هایدگر را با پدیدارشناسی و هوسرل می‌شناسیم، در حالی که او هیچ یک از فصول «وجود و زمان» را به هوسرل اختصاص نداد.
وی درباره ترجمه صانعی‌دره‌بیدی از آثار دیلتای و خوش‌خوان نبودن بخش‌هایی از آن گفت: متن اصلی این اثر، آلمانی است در حالی که مترجم نسخه انگلیسی آن را در اختیار داشت. بدیهی است در چنین شرایطی ظرافت و تازگی متن در زبان مقصد حفظ نمی‌شود. با وجود این، جسارت صانعی‌دره‌بیدی در ترجمه این اثر ستودنی است.
سپس صانعی‌دره‌بیدی درباره تقدم علوم انسانی بر علوم طبیعی گفت: کوشش‌های ذهنی انسان در هر حوزه‌ای بر مبنای مجموعه‌ای از ارزش‌ها شکل می‌گیرند. ارزش‌ها نیز در علوم انسانی تاسیس و تبیین می‌شوند. اصولا رویکرد علوم مختلف، معلول ارزشگذاری است و این ارزشگذاری در علوم انسانی تبیین می‌شود. برای مثال، آنچه به عنوان مدرنیته می‌شناسیم پس از متحول شدن ارزش‌ها شکل گرفت.