ایران – شرح کشورها
ایران
اطلاعات کلی
فهرست
اطلاعات اصلی
جغرافیا
موقعیت و اندازه
مرزها
ویژگی های طبیعی و آب و هوایی
منابع طبیعی
مردم
نژاد
دین
زبان ها
جمعیت
شاخص های جمعیتی
شاخص های توسعه انسانی
اقتصاد
بودجه
GDP
کار
کشاورزی
شیلات
صنعت
تجارت
صنعت نفت و گاز طبیعی
حکومت
اطلاعات اصلی
رئیس حکومت
مقامات عالی رتبه
قانون اساسی
قوای حکومت
قوه مجریه
قوه مقننه
قوه قضائیه
انتخابات
انتخابات اخیر
نیروی نظامی
بودجه نظامی
خدمت نظامی
شاخه ها
نیروی کار
اطلاعات کلیدی
- نام رسمی: جمهوری اسلامی ایران
- پایتخت: تهران
- زبان: فارسی زبان رسمی است.
- دین: اسلام (شیعه دوازده امامی) دین رسمی است.
- پول ملی: ریال (IRR). 10 ریال= ۱ تومان
- رئیس حکومت: رهبر عالی آیت الله علی حسینی خامنه ای
- رئیس دولت: محمود احمدی نژاد
- تاریخ استقلال: ایران استقلالش را در روز اول آوریل در تجلیل از روزی که کشور، خود را یک جمهوری اسلامی الهی اعلام کرد جشن می گیرد.
جغرافیا
موقعیت و اندازه
- موقعیت: در جنوب غربی آسیا واقع شده است.
- اندازه: ۱۶۴۸۱۹۵ کیلومتر مربع(۱)
-
- خشکی(۲): ۱۵۳۱۵۹۵ کیلومتر مربع
- آبی(۳): ۱۱۶۶۰۰ کیلومتر مربع
- قلمرو: دارای سرزمین اصلی است و تقریباً ۱۲ جزیره را در خلیج فارس تحت کنترل خود دارد.
مرزها
- مرزها(۴):
- شمال: آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان، دریای خزر
- شرق: پاکستان و افغانستان
- غرب: ترکیه و عراق
- جنوب: خلیج فارس و خلیج عمان
-
- طول مرزها(۵): در کل ۵۴۴۰ کیلومتر
- افغانستان: ۴۱۰ کیلومتر
- ارمنستان: ۴۵۷ کیلومتر
- آذربایجان- خاک اصلی: ۴۳۲ کیلومتر
- آذربایجان- سرزمین جداافتاده نخجوان: ۱۷۹ کیلومتر
- عراق: ۱۴۵۸ کیلومتر
- پاکستان: ۹۰۹ کیلومتر
- ترکیه: ۴۹۹ کیلومتر
- ترکمنستان: ۹۹۲ کیلومتر
- دریای خزر: ۷۴۰ کیلومتر
-
- خط ساحلی: ۲۴۴۰ کیلومتر(۶)
ویژگی های طبیعی و آب و هوایی
-
- اراضی(۱۱):
ایران از مناطق جغرافیایی مختلفی تشکیل شده است. یکی از کوهستانی ترین کشورهای دنیاست(۱۲) و عمدتاً از رشته کوه هایی مرکب شده است که به طور کامل فلات مرکزی گسترده ای را احاطه کرده اند. رشته کوه البرز در شمال و شمال غربی کشور دربردارنده کوه دماوند به عنوان آتشفشانی غیر فعال است که ۵۶۷۱ متر ارتفاع دارد و مرتفع ترین قله ایران است(۱۳). فلات مرکزی که به طور کامل با رشته کوه های پرچین و آتشفشانی احاطه شده است توسط کوه هایی تقسیم شده است که این منطقه را به تعدادی حوزه های خشک نمک و شن و شماری سرزمین باتلاقی تقسیم می کند. جلگه های ساحلی کوچکی در طول سواحل خلیج فارس، خلیج عمان و دریای خزر روان هستند. بیابانی به طول ۱۲۸۷ کیلومتر شمال غرب کشور را از شمال شرق قطع کرده است(۱۴)؛ تقریباً یک ششم کل سرزمین ایران بیابان بایر است.(۱۵)
-
- آب و هوا(۱۶):
ایران صاحب آب و هوای متنوعی است؛ تمام چهار فصل در کشور در هر زمان مشخص تجربه می شود. به طور کلی ایران تابستان های داغ و زمستان های سرد تا ملایم را تجربه می کند.
تابستان ها گرم تا داغ هستند با گرمای شدید در طول سواحل خلیج فارس و خلیج عمان. بادهای تابستانی از شمال غرب (شمال) و جنوب شرق می وزند (بادهای ۱۲۰ روزه).
زمستان ها بسیار سرد تا ملایم هستند. کوهستان های بلند و فلات، سردترین آب و هوا را پشت سر می گذارند. زمستان ها در طول ساحل، ملایم اند.
بارش در مجموع کم است اما عمدتاً بین ماه اکتبر و ماه مه در مناطق ساحلی اتفاق می افتد. رطوبت بالایی در امتداد ساحل وجود دارد ( ۲۰۰۰-۸۰۰ میلی متر در سال). میزان بارش از شمال غرب به سمت جنوب شرق کم می شود و بارندگی در کوه ها به شکل برف است. تقریباً بارشی در بیابان های شرقی وجود ندارد. به طور متوسط ۲۵۸ میلی متر در سال ۲۰۰۲ بارش وجود داشت.(۱۷)
دمای متوسط در تهران از ۳- تا ۷ درجه سانتیگراد در ماه ژانویه و ۲۲ تا ۳۷ درجه در ماه جولای متغیر است. در طول خلیج فارس و خلیج عمان دمای تابستان تا ۴۹ درجه سانتیگراد هم بالا می رود.
-
- مخاطرات طبیعی: زمین لرزه های متعدد و فوران آتشفشان ها.(۱۸)
منابع طبیعی
-
- نفت، گاز طبیعی، زغال سنگ، کرومیوم، مس، سنگ آهن، سرب، منگنز، روی و سولفور.(۱۹)
مردم
نژاد
-
- ایران به لحاظ قومی جمعیت متنوعی دارد اما گروه اصلی فرهنگی و قومی، متکلمان محلی فارسی اند که از تبار مختلطی هستند.(۲۰)
ویژگی های نژادی(۲۱):
-
- فارسی: ۶۵%
- ترک های آذربایجانی: ۱۶%؛ عمدتاً در شمال غربی ایران در امتداد مرز آذربایجان زندگی می کنند. آن ها اکثراً شیعه اند.(۲۲)
- کردها: ۷%؛ عمدتاً در شمال غرب کشور در کردستان ایران سکونت دارند. آن ها اکثراً سنی اند. کردها در مقایسه با اکثر اقلیت های دیگر ایران تمایلات جدایی طلبانه دارند که تنش هایی را با دولت ایجاد کرده اند.(۲۳)
- لرها: ۶%
- اعراب: ۲%؛ اکثراً در جنوب غربی ایران در مرز ایران و عراق سکونت دارند، آن ها اکثراً شیعه اند. اعراب در ایران از حدود قرن ۱۲ ظاهر شده اند و با ترک ها و فارس ها ادغام شده اند؛ آن ها حتی از ایران حمایت کرده و در جنگ ایرانی ها علیه اعراب عراق در دهه ۱۹۸۰ با عراق جنگیده اند. اما از آنجایی که درگیری های سنی- شیعه در سال های اخیر وخیم تر شده است شماری از این اعراب بر خودمختاری بیشتر پافشاری کرده اند.(۲۴)
- بلوچ ها: ۲%؛ در منطقه ای به نام بلوچستان که بین پاکستان و ایران تقسیم شده است زندگی می کنند. آن ها غالباً سنی اند.(۲۵)
- ترکمن ها: ۱%
- مردم قبایل ترکی: ۱%
- دیگر: (مانند ارمنی ها، آسوری ها و گرجی ها) کمتر از ۱ درصد هستند؛ جمعیت ترک و تاتار در استان های شمالی اند.(۲۶)
زبان ها
زبان رسمی: فارسی زبان رسمی است و زبان اول حدود ۶۵ درصد جمعیت و زبان دوم اکثریت بقیه ۳۵ درصد است.(۲۷)
دیگر زبان ها: ترکی آذری و لهجه های ترکی، کردی، لری، عربی و بلوچی(۲۸). در بین طبقات تحصیلکرده، انگلیسی و فرانسه نیز تکلم می شود.(۲۹)
دین
- دین رسمی: دین رسمی دولت، شیعه دوازده امامی (اثناعشری) اسلام است.(۳۰)
ویژگی های مذهبی:
- مسلمانان
- شیعه: حدود ۹۰ درصد جمعیت مسلمان.(۳۱)
- سنی: حدود ۹ درصد جمعیت مسلمان.(۳۲)
- کردها و ترکمن ها اکثراً سنی اند اما اعراب ایرانی هم سنی و هم شیعه اند.(۳۳)
- دیگر ادیان: مسیحی ها، یهودیان و زرتشتی ها مهمترین اقلیت های مذهبی اند. آن ها همگی در قانون اساسی به عنوان مذاهب اقلیت به رسمیا شناخته شده اند.(۳۴)
- مسیحیت: مسیحی ها بزرگترین اقلیت مذهبی را تشکیل می دهند، که اکثریتشان ارمنی های ارتودوکس اند. آسوری ها نسطوری، پروتستان و کاتولیک روم اند(۳۵). مسیحیان حدود ۳۰۰ هزار نفر هستند.(۳۶)
- زرتشتی ها: جمعیت زرتشتی در یزد، کرمان و تهران ساکن اند(۳۷). زرتشتی ها تقریباً ۳۲ هزار نفر را شامل می شوند.(۳۸)
- یهودیت: تقریباً ۳۰ هزار نفر پیرو دارد(۳۹).
دین مانی و میترائیسم: این جنبش های مذهبی در ایران به وجود آمده اند.(۴۲)
جمعیت
شاخص های جمعیتی
- جمعیت(۴۳):
- سرشماری سال ۲۰۰۶: ۷۰۴۷۲۸۴۶ نفر(۴۴)
- ۲/۷۳ میلیون نفر (اواسط ۲۰۰۹)(۴۵)
- میزان افزایش طبیعی: ۵/۱%
- میزان رشد: ۸۸/۰% (برآورد ۲۰۰۹)(۴۶)
- تراکم در هر مایل مربع: ۴۳ نفر(۴۷)
- جمعیت زیر ۱۵ سال: ۲۸%
- جمعیت بالای ۶۵ سال: ۵%
- تولد ناقص: ۲۰
- میزان مرگ و میر: ۳۵ در هر ۱۰۰۰ تولد زنده
- میزان باروری: ۲(۴۸)
- مرگ ناقص: ۵
- امید به زندگی: ۷۱ سال؛ ۶۹ سال برای مردان؛ ۷۳ سال برای زنان
شاخص های توسعه انسانی(۴۹)
- شاخص توسعه انسانی: ۷۸۲/۰ (۲۰۰۷)؛ رتبه ۸۸
- نرخ باسوادی بزرگسالان: ۳/۸۲ درصد افراد ۱۵ سال به بالا (۲۰۰۷)؛ رتبه ۹۴
- شاخص فقر: ۸/۱۲% (۲۰۰۶)؛ رتبه ۵۹
ناحیه ها، اندازه و جمعیت ۳۰ استان ایران(۵۰)
استان کیلومتر مربع سرشماری اکتبر ۱۹۹۶ سرشماری اکتبر ۲۰۰۶ مرکز
اردبیل ۱۷۸۸۱ ۱۱۶۸۰۱۱ نفر ۱۲۲۵۳۴ نفر اردبیل
آذربایجان شرقی ۴۵۴۸۱ ۳۳۲۵۵۴۰ نفر ۳۶۰۳۴۵۶ نفر تبریز
آذربایجان غربی ۳۷۴۶۳ ۲۴۹۶۳۲۰ نفر ۲۸۷۳۴۵۹ نفر ارومیه
بوشهر ۲۳۱۶۸ ۷۴۳۶۷۵ نفر ۸۸۶۲۶۷ نفر بوشهر
چهارمحال و بختیاری ۱۶۲۰۱ ۷۶۱۱۶۸ نفر ۸۵۷۹۱۰ نفر شهرکرد
اصفهان ۱۰۷۰۲۷ ۳۹۲۳۲۵۵ نفر ۴۵۵۹۲۵۶ نفر اصفهان
فارس ۱۲۱۸۲۵ ۳۸۷۱۰۳۶ نفر ۴۳۳۶۸۷۸ نفر شیراز
گیلان ۱۳۹۵۲ ۲۲۴۱۸۹۶ نفر ۲۴۰۴۸۶۱ نفر رشت
گلستان ۲۰۸۹۳ ۱۴۲۶۲۸۸ نفر ۱۶۱۷۰۸۷ نفر گرگان
همدان ۱۹۵۴۷ ۱۶۷۷۹۵۷ نفر ۱۷۰۳۲۶۷ نفر همدان
هرمزگان ۷۱۱۹۳ ۱۰۶۲۱۵۵ نفر ۱۴۰۳۶۷۴ نفر بندرعباس
ایلام ۲۰۱۵۰ ۴۸۷۸۸۶ نفر ۵۴۵۷۸۷ نفر ایلام
کرمان ۱۸۱۷۱۴ ۲۰۰۴۳۲۸ نفر ۲۶۵۲۴۱۳ نفر کرمان
کرمانشاه ۲۴۶۴۱ ۱۷۷۸۵۹۶ نفر ۱۸۷۹۳۸۵ نفر کرمانشاه
خوزستان ۶۳۲۱۳ ۳۷۴۶۷۷۲ نفر ۴۲۷۴۹۷۹ نفر اهواز
کهگیلویه و بویراحمد ۱۵۵۶۳ ۵۴۴۳۵۶ نفر ۶۳۴۲۹۹ نفر یاسوج
کردستان ۲۸۸۱۷ ۱۳۴۶۳۸۳ نفر ۱۴۳۸۵۴۳ نفر سنندج
لرستان ۲۸۳۹۲ ۱۵۸۴۴۳۴ نفر ۱۷۱۶۵۲۷ نفر خرم آباد
مرکزی ۲۹۴۰۶ ۱۲۲۸۸۱۲ نفر ۱۳۴۹۵۹۰ نفر اراک
مازندران ۲۳۸۳۳ ۲۶۰۲۰۰۸ نفر ۲۹۲۰۶۵۷ نفر ساری
خراسان شمالی ۲۸۴۳۴ – ۸۱۱۵۷۲ نفر بجنورد
قزوین ۱۵۴۹۱ ۹۶۸۲۵۷ نفر ۱۱۴۳۲۰۰ نفر قزوین
قم ۱۱۲۳۷ ۸۵۳۰۴۴ نفر ۱۰۴۰۶۸۱ نفر قم
خراسان رضوی ۱۴۴۶۸۱ – ۵۵۹۳۰۷۹ نفر مشهد
سمنان ۹۶۸۱۶ ۵۰۱۴۴۷ نفر ۵۸۹۷۴۲ نفر سمنان
سیستان و بلوچستان ۱۷۸۴۳۱ ۱۷۲۲۵۷۹ نفر ۲۴۰۵۷۴۲ نفر زاهدان
خراسان جنوبی ۶۹۵۵۵ – ۶۳۶۴۲۰ نفر بیرجند
تهران ۱۹۱۹۶ ۱۰۳۴۳۹۶۵ نفر ۱۳۴۱۳۳۴۸ نفر تهران
یزد ۱۲۸۸۱۱ ۷۵۰۷۶۹ نفر ۹۹۰۸۱۸ نفر یزد
زنجان ۲۱۸۴۱ ۹۰۰۸۹۰ نفر ۹۶۴۶۰۱ نفر زنجان
سرشماری جمعیت شهرهای اصلی در سال ۲۰۰۶(۵۱)
تهران ۷۷۹۷۵۲۰ نفر
مشهد ۲۴۲۷۳۱۶ نفر
اصفهان ۱۶۰۲۱۱۰ نفر
تبریز ۱۳۹۸۰۶۰ نفر
کرج ۱۳۸۶۰۳۰ نفر
شیراز ۱۲۲۷۳۳۱ نفر
اهواز ۹۸۵۶۱۴ نفر
قم ۹۵۹۱۱۶ نفر
کرمانشاه ۷۹۴۸۶۳ نفر
ارومیه ۵۸۳۲۵۵ نفر
زاهدان ۵۶۷۴۴۹ نفر
رشت ۵۵۷۳۶۶ نفر
کرمان ۵۱۵۹۹۱ نفر
همدان ۴۷۹۶۴۰ نفر
اراک ۴۴۶۷۶۰ نفر
یزد ۴۳۲۱۹۴ نفر
اردبیل ۴۱۸۲۶۲ نفر
بندرعباس ۳۷۹۳۰۱ نفر
اسلام شهر ۳۵۷۳۸۹ نفر
قزوین ۳۵۵۳۳۸ نفر
زنجان ۳۴۹۷۱۳ نفر
خرم آباد ۳۳۳۹۴۵ نفر
سنندج ۳۱۶۸۶۲ نفر
گرگان ۲۷۴۴۳۸ نفر
ساری ۲۶۱۲۹۳ نفر
کاشان ۲۵۳۵۰۹ نفر
اقتصاد
- پول ملی: ریال (IRR)؛ ۱۰ IRR= 1 تومان.(۵۲)
- ذخایر ارزی خارجی: ۵۶/۹۶ میلیارد دلار (برآورد ۳۱ دسامبر ۲۰۰۸)(۵۳)
- تورم: ۴/۱۸% (۲۰۰۷)؛ ۳/۱۵% (۲۰۰۴)؛ ۳/۱۱% (۲۰۰۰)(۵۴)
بودجه
- درآمد (برآورد ۲۰۱۰/۲۰۰۹)(۵۵): ۵۱ میلیارد دلار
- هزینه (۲۰۱۰/۲۰۰۹)(۵۶): ۱۰۳ میلیارد دلار
- بدهی دولتی: ۴/۱۹% از GDP (برآورد ۲۰۰۸)؛ ۴۷% از GDP (برآورد ۲۰۰۴)(۵۷)
GDP(58)
- GDP: 7/843 میلیارد دلار (برآورد ۲۰۰۸)
- GDP (نرخ ارز رسمی): ۲/۳۳۵ میلیارد دلار (برآورد ۲۰۰۸)
- میزان رشد واقعی GDP: 5/6% (برآورد ۲۰۰۸)
- درآمد سرانه: ۱۲۸۰۰ دلار (برآورد ۲۰۰۸)
- GDP به تفکیک هر بخش:
- کشاورزی ۲/۱۰
- صنعت ۹/۴۱%
- خدمات ۸/۴۷% (برآورد ۲۰۰۸)
کار
- نیروی کار(۵۹):
- ۳۵/۲۴ میلیون نفر (برآورد ۲۰۰۸)
- میزان مشارکت نیروی کار(۶۰):
- جمعیت زنان بزرگسال ۸/۳۱%
- جمعیت مردان بزرگسال ۷/۷۴% (برآورد ۲۰۰۸)
- اشتغال به تفکیک هر بخش(۶۱):
- صنعت: ۳۲%
- کشاورزی: ۸/۲۲%
- بیکاری(۶۲):
- ۲۰۰۷: ۵/۱۰%(۶۳)
- ۲۰۰۴: ۵/۱۱%(۶۴)
کشاورزی
- تولیدات عمده: گندم، چغندرقند، گوجه فرنگی، سیب زمینی، نیشکر، خربزه و هندوانه، جو، برنج و انگور (۲۰۰۲).(۶۵)
- زمین قابل استفاده (۱۶۲۸۵۵۰۰۰ هکتار) در سال ۲۰۰۶(۶۶):
- زمین قابل کشت: ۱۶۷۰۱۰۰۰ هکتار
- کشت دائمی: ۱۶۲۷۰۰۰ هکتار
- مراتع: ۲۹۵۲۴۰۰۰ هکتار
- آب:
- بارش: ۲۵۸ میلی متر در سال ۲۰۰۲٫(۶۷)
- استفاده: کشاورزی ۸/۹۳%؛ صنعت ۱/۱%؛ خانگی ۵/۵% (۲۰۰۰).(۶۸)
شیلات:
- ۲۰۰۵: ۴۱۰۵۵۸ تن، ۳۴۳۴۹۲ تن از آن از ماهیگیری دریایی به دست آمد.(۶۹)
صنعت
- صنایع عمده: نفت، پتروشیمی، کود شیمیایی، جوش شیرین، نساجی، سیمان و دیگر مصالح ساختمانی، صنایع غذایی (به ویژه فرآوری شکر و تولید روغن نباتی)، محصولات فلزی آهنی و غیر آهنی و تسلیحات.(۷۰)
- میزان رشد: ۵/۴% به غیر از نفت (برآورد ۲۰۰۸)(۷۱)
تجارت
صادرات(۷۲):
- ۴۲/۹۸ میلیارد دلار (برآورد ۲۰۰۸)
- صادرات عمده: نفت، تولیدات شیمیایی و پتروشیمی، میوه و پسته، و فرش.
- شرکای صادراتی اصلی: چین ۳/۱۵%، ژاپن ۳/۱۴%، هند ۴/۱۰%، کره جنوبی ۴/۶%، ترکیه ۴/۶%، ایتالیا ۵/۴% (۲۰۰۸).
- نفت: نفت بیش از ۸۰ درصد صادرات را به خود اختصاص می دهد.
واردات(۷۳):
- ۲۵/۶۷ میلیارد دلار (برآورد ۲۰۰۸)
- واردات عمده: مواد خام صنعتی و کالاهای واسطه ای، کالاهای سرمایه ای، مواد خوراکی و دیگر کالاهای مصرفی، و خدمات فنی.
- شرکای وارداتی اصلی: امارات متحده عربی ۳/۱۹%، چین ۱۳%، آلمان ۲/۹%، کره جنوبی ۷%، ایتالیا ۱/۵%، فرانسه ۳/۴%، روسیه ۲/۴% (۲۰۰۸).
صنعت نفت و گاز طبیعی
صنعت نفت(۷۴)
- تولید: ۱۷۴/۴ میلیون بشکه در روز (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۴
- مصرف: ۷۵۵/۱ میلیون بشکه در روز (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۱۴
- صادرات: ۷۱۹/۲ میلیون بشکه در روز (برآورد ۲۰۰۷)؛ رتبه ۳
- واردات: ۲۱۲۲۰۰ بشکه در روز (برآورد ۲۰۰۷)؛ رتبه ۴۷
- ذخایر اثبات شده: ۲/۱۳۶ میلیارد بشکه (برآورد اول ژانویه ۲۰۰۹) بر طبق آمار ایران.
صنعت گاز طبیعی(۷۵)
- تولید: ۳/۱۱۶ میلیارد متر مکعب (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۵
- مصرف: ۱۱۹ میلیارد متر مکعب (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۴
- واردات: ۹/۶ میلیارد متر مکعب (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۲۸
- صادرات: ۲۴۶/۴ میلیارد متر مکعب (برآورد ۲۰۰۸)؛ رتبه ۲۸
- ذخایر اثبات شده: ۰۸/۰ تریلیون متر مکعب (برآورد اول ژانویه ۲۰۰۹)؛ رتبه ۲
حکومت
اطلاعات اصلی
- تأسیس(۷۶): بعد از انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ جمهوری اسلامی ایران رسماً در روز اول آوریل ۱۹۷۹ تأسیس شد، ایران یک سلطنت موروثی بوده است.
- استقلال: هر سال روز اول آوریل به خاطر اینکه ایران رسماً یک جمهوری اسلامی شد جشن گرفته می شود.(۷۷)
- نظام: جمهوری اسلامی الهی(۷۸)
- رئیس حکومت: آیت الله خامنه ای
- رئیس دولت: محمود احمدی نژاد(۷۹)
- قانون اساسی: قانون اساسی در سال ۱۹۷۹ بعد از یک همه پرسی سراسری تدوین شد و در سال ۱۹۸۹ بازنگری شد.(۸۰)
- تقسیمات اداری: ۳۰ استان.(۸۱)
رئیس حکومت
- رهبر عالی:
- در حال حاضر آیت الله سید علی خامنه ای است که در روز ۴ ژوئن ۱۹۸۹ بعد از مرگ آیت الله خمینی به عنوان رهبر مذهبی (ولی فقیه) انتخاب شد. رهبر عالی توسط مجلس خبرگان به صورت مادام العمر منصوب می شود.
رئیس دولت
- رئیس جمهور:
- در حال حاضر محمود احمدی نژاد است. در سال ۲۰۰۵ برای بار اول انتخاب شد. او در ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹ برای بار دوم به ریاست جمهوری برگزیده شد.
- اختیارات رئیس جمهور(۸۲):
- با رأی عمومی برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می شود. نمی تواند بیش از دو دور رئیس جمهور شود.
- رئیس جمهور رئیس قوه مجریه است اما دومین مقام عالی رتبه محسوب می شود.
- قدرت انتصاب و عزل وزرا را با تصویب و تأیید مجلس شورای اسلامی دارد.
مقامات عالی رتبه
- معاون اول رئیس جمهور: محمدرضا رحیمی
- وزیر امور خارجه: منوچهر متکی
قانون اساسی
قانون اساسی اصلی(۸۳)
- تصویب شد: بعد از یک همه پرسی سراسری در دسامبر ۱۹۷۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی به تصویب رسید.
قانون اساسی اصلاح شده(۸۴)
- تصویب: قانون اساسی در سال ۱۹۸۹ مورد بازنگری قرار گرفت.
- تبصره ها:
- قدرت ریاست جمهوری را افزایش داد.
- مقام نخست وزیری را حذف کرد.
- اقتدار عالی اکنون در دستان رهبر عالی ولی فقیه است.
قوای حکومت
قوه مجریه
- قوه مجریه: رئیس جمهور رئیس قوه مجریه است و می تواند وزیران کابینه را به شرط تأیید مجلس شورای اسلامی منصوب کند. اقتدار عالی در دستان رهبری است که قدرت انتصاب برخی وزرا را هم دارد.
- هیئت وزیران: توسط رئیس جمهور به شرط تأیید مجلس شورای اسلامی انتخاب می شود.
- مجلس خبرگان: در سال ۱۹۸۲ ایجاد شد و اعضای آن هر ۸ سال یک بار با رأی مردمی انتخاب می شود. کارکرد آن، تفسیر قانون اساسی و انتصاب رهبر عالی است. این مجلس قدرت عزل رهبر را در صورت لزوم دارد.
- مجمع تشخیص مصلحت نظام: اختیار نظارت بر تمام سه قوه حکومت را دارد، و هر گونه مسأله قانونگذاری را که شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی درباره آن اختلاف نظر دارند حل می کند.
- شورای نگهبان: مسئولیت مطابقت قوانین مصوب را با قانون اساسی و قانون اسلامی دارد. همچنین نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی را تأیید کرده و نظارت بر انتخابات سراسری را بر عهده دارد.
قوه مقننه(۸۵)
- نظام: تک مجلسی
- مجلس: مجلس شورای اسلامی.
- مجلس شورای اسلامی:
- متشکل از ۲۹۰ نماینده است. ۲۸۵ کرسی آن با رأی مردمی انتخاب می شود.
- بقیه ۵ کرسی برای اقلیت های ویژه در نظر گرفته شده است.(۸۶)
- در دوره های ۴ ساله انجام وظیفه می کنند.
- ۱۲ عضو شورای نگهبان باید تمام کاندیداها را تأیید کنند.(۸۷)
قوه قضائیه
- نظام حقوقی و تدوین: قانون اساسی سال ۱۹۷۹ یک نظام حقوقی بر پایه حقوق شریعت اسلامی تأسیس کرد.
- دادگاه عالی: این دادگاه ۱۶ شعبه دارد. این دادگاه به همراه شورای عالی قضایی (که ۴ عضو دارد) بر اجرای قوانین نظارت دارد و تصمیمات قضایی و حقوقی اتخاذ می کند.
- دادگاه های مادون تر: شامل دادگاه ویژه روحانیت، دادگاه انقلاب و دادگاه اداری ویژه است.
- انتصابات: رهبر عالی رئیس دادگاه عالی و دادستان کل کشور را منصوب می کند.
انتخابات
- نظام قانونگذاری: تک مجلسی
- حق رأی: جهانی، ۱۸ سال به بالا(۸۸)
- نظام انتخاباتی(۸۹):
- رئیس جمهور: با رأی مردمی برای دوره ۴ ساله انتخاب می شود.
- مجلس شورای اسلامی: ۲۸۵ کرسی از ۲۹۰ کرسی مجلس با رأی مردمی برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می شود.
انتخابات اخیر
انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۹(۹۰)
- برگزار شده: در روز ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹
- هدف: انتخاب رئیس جمهور ایران.
نتایج:
- محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت، در انتخابات با به اصطلاح ۶/۶۲ درصد آرا برنده شد.
- دولت متهم به شکل بخشی به انتخابات شده است، مشروعیت نتایج هم توسط مخالفان داخلی و هم ناظران بین المللی مورد تردید قرار گرفته است.
انتخابات مجلس در سال ۲۰۰۸
- برگزار شده: در روز ۱۴ مارس (دور اول) و ۲۵ آوریل (دور دوم) ۲۰۰۸٫
- هدف: انتخاب ۲۸۵ کرسی در مجلس شورای اسلامی.
رأی دهندگان دور اول(۹۱):
- واجدان شرایط رأی: ۴۹ میلیون نفر
- میزان مشارکت: ۲۴۲۴۰۲۶۹ (۴۷/۴۹% از واجدان شرایط رأی)
- آرای معتبر: ۲۳۲۹۰۸۹۹ رأی
رأی دهندگان دور دوم(۹۲):
- واجدان شرایط رأی: ۴۹ میلیون نفر
- میزان مشارکت: ۵۴۴۳۱۶۱ (۲۶% از واجدان شرایط رأی)
- آرای معتبر: ۵۲۴۷۱۳۰ رأی
نتایج(۹۳):
- کل کرسی ها:
- محافظه کاران: ۲۱۰ کرسی
- اصلاح طلبان: ۶۰ کرسی
- مستقل ها: حدود ۲۰ کرسی
- زنان: ۸ کرسی
نیروی نظامی
بودجه نظامی(۹۴)
- ۲۰۰۵:
- ۵۲۲۳ میلیون دلار
- ۸۱ دلار به ازای هر شخص
- ۸/۲% از GDP(95)
- احضار به خدمت: ۱۹ سالگی، برای مدت ۱۸ ماه
- خدمت داوطلبانه:
- ۱۶ سالگی برای داوطلبان
- ۱۷ سالگی برای نیروهای اجرای قانون
- ۱۵ سالگی برای نیروهای بسیج (ارتش بسیج مردمی)؛
- زنان از خدمت نظام وظیفه معاف هستند (۲۰۰۸)
شاخه ها(۹۶)
- نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران:
- نیروی زمینی
- نیروی دریایی
- نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی:
- نیروی زمینی
- نیروی دریایی
- نیروی هوایی
- نیروی قدس (عملیات ویژه)
- نیروی بسیج (ارتش مردمی بسیج)
- نیروی اجرای قانون
ارتش(۹۷)
- پرسنل: ۳۵۰ هزار نفر با حدود ۳۵۰ هزار نفر نیروی ذخیره (۲۰۰۶)
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(۹۸)
- پرسنل کامل: ۱۲۵ هزار نفر
- نیروی زمینی: ۱۰۰ هزار نفر
- نیروی دریایی: در حدود ۲۰ هزار نفر
- تفنگداران دریایی: ۵ هزار نفر
- بسیج (زیر نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی): ۳۰۰ هزار نفر
نیروی دریایی(۹۹)
- پرسنل: ۱۸ هزار نفر از جمله ۶ هزار نفر در هوانوردی دریایی و ۲۶۰۰ تفنگدار دریایی (۲۰۰۶).
- ناوگان از جمله ۶ زیردریایی (شامل سه نوع کیلو از شوروی سابق) و سه ناو محافظ از بریتانیا
- ۲۱ هواپیما و ۳۰ هلی کوپتر توسط بخش هوانوردی دریایی در سال ۲۰۰۶ تعمیر شدند.
- پایگاه های دریایی سطح پایین: در بندرعباس، بوشهر و چابهار وجود دارند.
نیروی هوایی(۱۰۰):
- پرسنل: بالغ بر ۵۲ هزار نفر (۲۰۰۶) است، (حدود ۱۵ هزار نفر جزو دفاع هوایی اند).
- ۲۸۱ فروند هواپیمای جنگی: ۱۴ Tomcat-F ایالات متحده آمریکا، F-5E Tiger II و بمب افکن های F-4D/E Phantom II و تعدادی ردیاب Mig-29 و هواپیمای تهاجمی Su-24.
نیروی کار ۱۶ تا ۴۹ ساله(۱۰۱)
- موجود
- مردان ۲۰۲۱۲۲۷۵ نفر
- زنان ۱۹۶۳۸۷۵۱ نفر (برآورد ۲۰۰۸)
- مناسب ارائه خدمت:
- مردان ۱۷۶۵۸۵۷۳ نفر
- زنان ۱۷۱۴۸۲۹۰ نفر (برآورد ۲۰۰۹)
- تعداد افراد وارد شده به سن فعالیت در هر سال:
- مردان ۷۰۰۲۱۳ نفر
- زنان ۶۶۴۸۴۶ نفر (برآورد ۲۰۰۹)
منابع
[۱] http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Iran%20(Islamic%20Republic%20of)
[۲] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/gceos/ir.html
[۳] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۴] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran#
[۵] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۶] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷] http://countrystudies.us/persian-gulf-states/94.htm
[۸] http://www.uaeprison.com/uae_disputes.htm
[۹] http://www.globalsecurity.org/military/world/gulf/uae-history.htm
[۱۰] http://www.globalsecurity.org/military/world/gulf/uae-history.htm
[۱۱] http://emirates.org/the_country.html and http://www.atlapedia.com/online/countries/unitedar.htm and http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858889.html
[۱۲] http://www.ivansahar.com/iran-geography.htm
[۱۳] http://geography.howstuffworks.com/middle-east/geography-of-iran1.htm
[۱۴] http://www.infoplease.com/ipa/A0107640.html
[۱۵] http://www.salamiran.org/IranInfo/General/Geography/
[۱۶] http://www.atlapedia.com/online/countries/iran.htm, http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858889.html and http://geography.howstuffworks.com/middle-east/geography-of-iran1.htm
[۱۷] Table A.5 Water Use and National Rainfall Indices
[۱۸] http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858889.html
[۱۹] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۲۰] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran/32207/People
[۲۱] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۲۲] Beehner, Lionel (2006) Iran’s Ethnic Groups, Council on Foreign Affairs 26/11/06, http://www.cfr.org/publication/12118/irans_ethnic_groups.html
[۲۳] Beehner, Lionel (2006) Iran’s Ethnic Groups, Council on Foreign Affairs 26/11/06, http://www.cfr.org/publication/12118/irans_ethnic_groups.html
[۲۴] Beehner, Lionel (2006) Iran’s Ethnic Groups, Council on Foreign Affairs 26/11/06, http://www.cfr.org/publication/12118/irans_ethnic_groups.html
[۲۵] Beehner, Lionel (2006) Iran’s Ethnic Groups, Council on Foreign Affairs 26/11/06, http://www.cfr.org/publication/12118/irans_ethnic_groups.html
[۲۶] http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858890.html
[۲۷] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۲۸] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۲۹] http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858890.html
[۳۰]http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran/230043/Religion
[۳۱] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۳۲] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۳۳] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran/230043/Religion
[۳۴] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۳۵] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran/230047/Religious-minorities
[۳۶] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۳۷] http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293359/Iran/230047/Religious-minorities
[۳۸] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۳۹] Library of Congress – Federal Research Division – Country Profile: Iran May 2008
[۴۲] http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858890.html
[۴۳] Population Reference Bureua – ۲۰۰۹ World Population Data Sheet; available at http://www.prb.org/Publications/Datasheets/2009/2009wpds.aspx
[۴۴] “TERRITORY AND POPULATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۴۵] Population Reference Bureua – ۲۰۰۹ World Population Data Sheet; available at http://www.prb.org/Publications/Datasheets/2009/2009wpds.aspx
[۴۶] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۴۷] “TERRITORY AND POPULATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۴۸] Population Reference Bureua – ۲۰۰۹ World Population Data Sheet; available at http://www.prb.org/Publications/Datasheets/2009/2009wpds.aspx
[۴۹] http://hdrstats.undp.org/en/countries/country_fact_sheets/cty_fs_IRN.html
[۵۰] “TERRITORY AND POPULATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۵۱]“TERRITORY AND POPULATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۵۲] “ECONOMY : Currency.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۵۳] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۵۴] “ECONOMY : Currency.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۵۵] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۵۶] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۵۷] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۵۸] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۵۹] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html
[۶۰] http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Iran%20%28Islamic%20Republic%20of%29
[۶۱] http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Iran%20%28Islamic%20Republic%20of%29
[۶۲] http://data.un.org/CountryProfile.aspx?crName=Iran%20%28Islamic%20Republic%20of%29
[۶۳] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html
[۶۴]http://www.statesmansyearbook.com/welcome/uid=7147/entry?entry=countries_ye.Labour
[۶۵] “ENERGY AND NATURAL RESOURCES : Agriculture.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۶۶] FAO Statistical Yearbook 2007-2008; available on the FAO website; Table A.4: Land Use.
[۶۷] FAO Statistical Yearbook 2007-2008; available on the FAO website; Table A.5: Water Use and National Rainfall Indices
[۶۸] FAO Statistical Yearbook 2007-2008; available on the FAO website; Table A.5: Water Use and National Rainfall Indices
[۶۹] “ENERGY AND NATURAL RESOURCES : Fisheries.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 11 December 2009
[۷۰] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۱] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۲] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۳] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۴] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۵] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۷۶] “KEY HISTORICAL EVENTS.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 17 December 2009
[۷۷] http://www.123independenceday.com/iran/
[۷۸] http://www.infoplease.com/ce6/world/A0858892.html
[۷۹] “CURRENT ADMINISTRATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 17 December 2009
[۸۰] “CONSTITUTION AND GOVERNMENT.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 23 December 2009
[۸۱] “TERRITORY AND POPULATION.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 23 December 2009
[۸۲] “CONSTITUTION AND GOVERNMENT.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 23 December 2009
[۸۳] “CONSTITUTION AND GOVERNMENT.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 19 January 2010
[۸۴] “CONSTITUTION AND GOVERNMENT.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 19 January 2010
[۸۵] http://www.electionguide.org/country.php?ID=103
[۸۶] http://www.ipu.org/parline-e/reports/2149_A.htm
[۸۷] “CONSTITUTION AND GOVERNMENT.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 19 January 2010
[۸۸] http://www.ipu.org/parline-e/reports/2149_B.htm
[۸۹] http://www.electionguide.org/election.php?ID=1394
[۹۰] “RECENT ELECTIONS.” IRAN. Statesman’s Yearbook Online. Ed. Barry Turner. Palgrave 2009. sadreddin. 19 January 2010
[۹۱] http://www.ipu.org/parline-e/reports/2149_E.htm
[۹۲] http://www.ipu.org/parline-e/reports/2149_E.htm
[۹۳] http://www.ipu.org/parline-e/reports/2149_E.htm
[۹۴]http://www.statesmansyearbook.com/welcome/uid=7147/entry?entry=countries_ir.DEFENCE
[۹۵] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۹۶] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html
[۹۷]http://www.statesmansyearbook.com/welcome/uid=7147/entry?entry=countries_ir.Army
[۹۹]http://www.statesmansyearbook.com/welcome/uid=7147/entry?entry=countries_ir.Navy
[۱۰۰]http://www.statesmansyearbook.com/welcome/uid=7147/entry?entry=countries_ir.Air_Force
[۱۰۱] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html