گزارش وبینار اهمیت شیخ صفی الدین اردبیلی در تاریخ ایران، ۴ مرداد ۱۴۰۱، لندن

در این ره انبیـا چون سارباننــــد     دلیـــل و رهنــــــمای کارواننــد

وزیشــان سیـد ما گشتـه ســـالار     هم او اول هم او آخر در این کار

پروفسور سید حسین نصر استاد دانشگاه جورج واشنگتن ضمن تشکر از دکتر سید سلمان صفوی، چند نکته مهم راجع یه اهمیت شیخ صفی الدین اردبیلی در تاریخ ایران گفت: ۱- شیخ صفی الدین اردبیلی عارف شیعی است. ۲- طریقت صفویه از لحاظ تاریخ قرون اخیر ایران، از اهمیت خاصی برخوردار است. ۳- طزیقت صفویه از آغاز یک طریقت شیعی بود و سهم اساسی در مبدل ساختن ایران به یک مملکت شیعه دوازده¬ امامی داشت.۴- طریقت صفویه نـه تنها تاریخ سیاسی – اجتماعی ایران را به ‌کلی متحول کرد و برای نخستین بار پس از انقراض ساسانیان، به ایران وحدت سیاسی بخشید.۵- در تمام تاریخ اسلام هیچ مورد دیگری دیده نمی‌شود که در آن یک طریقت عرفانی مانند طزسثت صفویه، چنین نفوذ سیاسی و مستمری در سرزمینی چنان پهناور مانند ایران داشته باشد.  ۶- طریقت صفویه مستقیماً توسط خاندان صفوی، سلسله فرمانروایی صفویه را به ­وجود­آورد، ایران را متحد ساخت و مذهب جعفری را مذهب رسمی یکی از بزرگ­ترین بلاد اسلامی گردانید.۷- یکی از دستاوردهای مهم صفویه، ارتقای علوم عقلی در دوره صفویه است. بخصوص کارهای میرداماد، شیخ بهایی و ملاصدرا، موسس مکتب فلسفی «حکمت متعالیه».۹- ایران مهم‌ترین کانون تصوف و عرفان اسلامی بوده است.۱۰- بسیاری از برجسته‌ترین عرفای قرون اولیه تاریخ اسلام، ایرانی بودند؛ چه بزرگانی از خراسان مانند ابراهیم ادهم، بایزید بسطامی، خواجه عبدالله انصاری، ابوسعید و غزالی‌ها و چه ستارگان درخشان عرفان از مکتب بغداد مانند ابوالحسن نوری، جنید و حلاج. ۱۱- از قرن پنجم به بعد طـرق صوفیه و عرفانی تشکل یافت و مؤسسان بسیاری از آنها ایرانی بودند و یا به حوزه فرهنگ ایرانی تعلق داشتند، از عبدالقادر گیلانی و ابونجیب سهروردی و شیخ خلوتی تا معین‌الدین چشتی و نجم­الدین کبری و بهاءالدین نقشبند. برخی از طـرقی که این بزرگان تأسیس کردند مانند قادریـه، کبرویـه و نقشبندیـه؛ هم در خودِ ایران و هم در سایر بلاد اسلامی گسترش یافت.

 

 

دکتر سید سلمان صفوی، رییس آکادمی مطالعات ایرانی لندن، چند امتیاز مکتب عرفان اجتماعی شیخ صفی الدین اردبیلی را برشمرد، مولف کتاب «مکتب عرفان اجتماعی شیخ صفی الدین اردبیلی» گفت: ۱- حضرت شیخ صفی‌الدین اردبیلی عارف تمدن ساز ایران است. ۲- موسس طریقت علویه صفویه است که فتوت اجتماعی رکن اصلی آن است. ۳-  عرفان و تصوف را اجتماعی کرد.۴- تعاون اجتماعی را رکن عرفان اجتماعی نمود. دستورات اجتماعی و معنوی قرآن و سنت علوی را در قالب طریقت صفوی بازسازی نظری و عملی نمود. ۵- رواداری، مهر، دیالوگ، فتوت و احسان از ارکان عرفان مکتب عرفان اجتماعی شیخ صفی الدین اردبیلی است. شیخ صفی الدین عارف تمدن ساز است. ۷- همه مردم فارغ از عقاید مذهبی و سیاسی شأن شهروندان درجه اول هستند و باید از سرویس‌های اجتماعی بهره‌مند شوند.۸- شیخ صفی الدین اردبیلی پدر معنوی استقلال ایران پس از اسلام است.۹- نهاد خانقاه و زاویه در خدمت حمایت از طبقه ستمدیده در مقابل خوانین، نظامیان، حکام جور و قضات ظالم شد. ۱۰- شیخ صفی الدین اردبیلی مروج تقریب مذاهب اسلامی است. ۱۱- طریقت عرفانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی (طریقت صفویه) جمع شریعت، طریقت و حقیقت جهت وصول به حضرت حق است. ۱۲-. شیخ صفی الدین  در مقابل «عقلانیت ابزاری»، «عقلانیت عرفانی» را مبنای روابط اجتماعی قرار داده است. ۱۳-«عقلانیت عرفانی» روابط اجتماعی را در سطح خُرد نمی‌بیند، بلکه در سطح کلان هستی‌شناسیک به آن می‌نگرد. از این رو همه ابنای بشر را عضو یک خانواده الهی تلقی می‌کند که هرچه دانش و توانایی یک عضو خانواده بالاتر باشد، مسئولیتش مقابل سایر اعضای خانواده سنگین‌تر است. ۱۴-در عقلانیت عرفانی مبنای روابط اجتماعی، استخدام طلبی افراد جهت منافع شخصی نیست، بلکه روابط اجتماعی برای رساندن خیر به جامعه، رشد جامعه و حل و فصل مشکلات اجتماعی است. ۱۵- عقلانیت عرفانی، منافع جامعه را بر منافع فرد ترجیح می‌دهد. ۱۶- در عقلانیت عرفانی، بدی نه با بدی بلکه با عمل خیر پاسخ داده می‌شود. ۱۷- بهترین طریق سلوک، طریقت عشق، مراقبه و فتوت است.۱۸- بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، تجمیع عرفان، هنر و سیاست است.۱۹- بقعه شیخ صفی-الدین اردبیلی نماد معنویت و مقاومت تشیع و خاستگاه استقلال جغرافیای سیاسی جهان تشیع اثنی‌عشری است.۲۰- طریقت صفویه در دوره معاصر از طریق آیت‌الله سیدشهاب‌الدین صفوی به طریقت شوشتریه، آیت الله شوشتری، آیت¬الله ملاحسینقلی همدانی و آیت الله سیدعلی قاضی  و همچنین از طریق العاشق بابا سیدسلمان ابن حاج¬¬سیدعباس ابن آقامیرزا صفوی¬ (تلمیذ آیت‌الله شیخ¬عباس ایزدی، تلمیذ علامه ¬سیدمحمدحسین¬طباطبایی، تلمیذ آیت‌الله سیدعلی قاضی) خلفِ شیخ صفی‌الدین در عصر حاضر و او نیز از طریق سیدحسین بن ولی¬الله کاشانی¬شاذلی با طریقت شاذلیه پیوند خورده و با اجازت¬نامه مخصوص موجب تقویم و احیای طریقت علوی صفویه در دوره کنونی شده است. طریقت صفویه امروز در ایران و بخش‌هایی از اروپا زنده و فعال است. کتاب عرفان ثقلین: میانی نظری و عملی عرفان و طریقت صفویه، منشور امروزین مبانی نظری و عملی طریقت صفویه براساس تعالیم قرآن کریم، سنت نبوی و ولایت علوی؛ به روایت شیخ صفی‌الدین، طریقت شوشتریه و تأملات العاشق بابا است.