تونی، محمد حسین:
محمدحسین تونی، (۱۲۹۸ق-۱۳۳۹ش) معروف به فاضل تونی، مجتهد، ادیب و مدرّس حکمت و عرفان. وی در شهرهای تون، مشهد، اصفهان و تهران به تحصیل پرداخت و در درس ادیب نیشابوری، جهانگیرخان قشقایی، آخوند فشارکی و آقا میرزا هاشم اشکوری حاضر می‌شد. تونی پس از درگذشت استادش، آقامیرزاهاشم اشکوری، به مدرسه دارالشفا قم رفت و به تدریس پرداخت. وی در مدرسه علوم سیاسی و دارالفنون، عربی و فقه و منطق و از ۱۳۱۳ش در دارالمعلمین عالی، که تازه تأسیس شده بود، زبان عربی و بعدها منطق و فلسفه تدریس کرد. همچنین در دانشکده معقول و منقول از بَدو تأسیس و در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، فلسفه و زبان و ادبیات عرب تدریس می‌کرد. او آثاری در کلام، فلسفه، حکمت و عرفان در قالب کتاب‌هایی همچون حکمت قدیم و الهیات به یادگار گذاشت. فاضل تونی در ترجمه محمدعلی فروغی از «فنون سماع طبیعی» کتاب «شفا» ابن سینا سهمی بسزا داشته، چنانکه فروغی نیز در مقدمه آن تصریح کرده است.
وی بر اسفار و منطق شفا حاشیه نوشته است. شهرت او بیشتر در علوم معقول است. فروغی، دهخدا و مطهری دانش و اخلاق او را تمجید کرده اند. از شاگردان معروف وی می‌توان به حسن زاده آملی و جوادی آملی اشاره کرد. وی در درقبرستان شیخان قم مدفون است.
مهمترین آثار چاپ شده فاضل تونی عبارت‌اند از:
جزوه صرف (تهران ۱۳۱۵ش) این کتابِ نسبتاً مبسوط مشتمل است بر تجزیه و ترکیب تعدادی از آیات قرآن کریم که تونی در مؤسسه وعظ و خطابه درس داده است و شخصی آنرا نگاشته است. در این کتاب به مناسبت هر آیه، نکاتی دقیق از تفسیر و معانی و بیان و کلام و حکمت و عرفان نیز آورده است.
تعلیقه بر شرح فصوص الحکم (تهران ۱۳۱۶ش) که متضمن نکات و دقایق عرفانی و به منزله رساله دکتری اوست. این کتاب مشتمل است بر توضیحاتی درباره مقدمه داود قیصری بر شرح فصوص الحکم ِ ابن عربی. بدیع الزمان فروزانفر بر این تعلیقه، مقدمه نوشته است.
قسمت نحوِ کتاب‌های صرف و نحو و قرائت، که کتاب‌های درسی سال‌های اول و دوم و سوم دبیرستان‌ها بوده‌اند.
منتخب قرآن و نهج البلاغه که مجموعه‌ای است از آیات قرآن و کلمات قصار و چند خطبه از نهج البلاغه، با توضیح لغات.
منتخب کلیله و دمنه عربی و وفیات الاعیان ابن خلّکان، با شرح و توضیح لغات مشکل آنها.
جزوه منطق که تقریرات او در رشته فلسفه (دانشکده ادبیات) است.
حکمت قدیم (در طبیعیات) نیز مجموعه تقریرات او در رشته فلسفه است.
الهیات (تهران ۱۳۳۳ش) که شامل مهمترین مسائل حکمت الاهی است و آخرین اثر تونی است.