دکتر سید سلمان صفوی
مرکز بین المللی مطالعات صلح- لندن
از منظر جامعه شناسی و تاریخی، بشر در طول تاریخ بر اساس نیازهای خود، متغیرهای طبیعی، تغییر مناسبات تولیدی و نظامات اقتصادی موفق به ساخت سه تمدن بزرگ کشاورزی، صنعتی و فرا صنعتی شده است که در کتاب «تاملی در فلسفه سیاسی» توضیح داده ام. تمدن فرا صنعتی از دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و از تولید کالا برای جامعه صنعتی به سوی عصر اطلاعات و تسلط کامپیوتر و اینترنت بر حیات اقتصادی و اجتماعی بشر پیش رفت. «تمدن نوع سوم» ساز و کار زندگی بشر را کاملاً تغییر داد و سبب ظهور روش های جدید زندگی شد. همزمان با اوج گیری تمدن دیجیتالی؛ جهان با پاندمی ویروس کووید ۱۹ مواجه شد که به تغییر گسترده فرم زندگی او از زمستان ۱۳۹۸ گردید.
شیعیان که همواره در طول تاریخ در اقلیت بوده اند، به خاطر فرهنگ غنیِّ خویش در تطبیق برنامه های فرهنگی با شرایط حاکم، مهارت، انعطاف و ممارست بسیار داشته اند. بدون شک در دوره پاندمی کووید ۱۹ نمی توان به شکل گذشته زندگی کرد. تشیع با توجه به نظریه اجتهاد که فصل ممیز و ممتاز آن با دیگر مذاهب است؛ نیازمند برنامهریزی خلاقانه ای برای ایجاد طریق نوینی برای برگزاری مراسم مذهبی خویش بر اساس مقتضیات زمان و مکان است.
در حماسه حسینی سه عنصر نقش اساسی دارند: شور، شعور و مرام حسینی. با برگزاری مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) در فضای دیجیتالی و مشارکت همگانی از خانه ها در این مراسم زنده، علاوه بر حفظ شور و شعور حسینی؛ می توان آن را گسترش به همه جهان داد. امروز شیعیان جهان می توانند از طریق فضای مجازی از کشورها و قاره های مختلف، سخنان علمای ما را استماع نمایند. این پاندمی همراه با اندوه مصیبت حسینی، شرایط را برای تحقیق و تفکر بیشتر در باب فرهنگ حسینی و عاشورایی و استفاده صحیح از فضای مجازی فراهم نموده است. با استفاده از این فرصت و تحقیق و تدبر پیرامون اهداف قیام سیدالشهدا می توانیم زندگی خود را براساس ارزش های حسینی تنظیم کنیم.
مرام حسینی که ناظر به حکمت عملی نهضت امام عاشقان است، به عمل فردی و اجتماعی نیاز دارد. شهادت امام حسین(ع) برای حفظ حیات فرهنگ آزادگی اسلام، پویایی جامعه اسلامی و تأکید بر آزادی انسان بود. لذا نخستین درس قیام حسینی؛ تقدم منافع جامعه بر منافع فردی است. به خاطر تمایلات شخصی نمی توان اسباب گسترش بیشتر این ویروس مرگبار را در جامعه فراهم نمود. در حال حاضر اساس بیانیه مشترک علمای شیعه در بریتانیا و کانادا؛ برگزاری مراسم حسینی از طریق مجازی در شرایط پاندمی کرونا ۱۹ در این دو کشور برگزار می شود. اینجانب نیز از طریق اینستاگرام به صورت زنده سخنرانی هایم را ارایه می نمایم. ثانیاً مشارکت در تأمین نیازهای غذایی و فرهنگی طبقه محروم جامعه به مناسبت ایام محرم از طریق نذورات حسینی؛ در راستای مرام حسینی است. «قَالَ شُعَیبُ بنُ عَبدِالرَّحمنِ الخُزاعى: وُجِدَ عَلى ظَهرِالحُسَینِ بنِ عَلِىٍّ (علیه السلام) یَومَ الطَّفِّ اَثَرٌ، فَسَألوا زَینَ العابِدینَ (علیه السلام) عَن ذلِکَ. فَقالَ: هذا مِمّا کانَ یَنقُلُ الجِرابَ عَلى ظَهرِهِ اِلى مَنازِلِ الأرامِلِ وَ الیَتامى وَ المَساکینِ.» [مناقب ۴: ۶۶. بحار ۴۴: ۱۹۰ ح ۳] (شعیب بن عبدالرحمن خزاعى گوید: روز عاشورا اثری (سیاهى) بر شانه هاى امام حسین(ع) دیدند. از امام زین العابدین(ع) از سبب آن سؤال کردند. امام فرمودند: این اثرِ حمل غذا به خانه هاى فقراء و یتیمان و محرومین است).
امروز «إنَّ الحُسَین مِصبَاحُ الهُدی وَ سَفینَـهُ النَّجَاه» به معنای پیشگامی شیعه در سبک جدید زندگی در دوره تمدن دیجینتالی با تمسک به ارزش های حسینی است. شیعیان با نشان دادن بلوغ فکری و فرهنگی و اجتهاد پیشتاز و مبتکرانه در ایجاد روش های نوین در برگزاری شعائر مذهبی به جهانیان، ثابت می کنند در عصر پست مدرن و پاندمی نیز بدون ایجاد خطر جانی برای جامعه؛ حافظ و عامل به ارزش های دینی خود هستند. در شرایطی که رسانه های معاند کمین کرده اند تا با دستاویز قرار دادن نحوه عملکرد شیعیان در ایام عزاداری حسینی، موج جدیدی از حملات تبلیغاتی علیه ایران و ارزش های تشیع به افکار عمومی جهانی پمپاژ کنند؛ بر عاشقان حسینی است که مراسم بیداربخش مصیبت و حماسه حسینی را با آگاهی و هوشیاری برگزار نمایند، به نحوی که گواه مرام و شعور حسینی باشد.
امروز جهان نیازمند مرام امام حسین(ع) مُنادی آزادگی، مقاومت در مقابل ظلم، جنبش اصلاح دینی و اصلاحات سیاسی و اجتماعی تحت لوای ارزش های حکمت خالده است. در حالی که جهانیان به ایران و شیعیان و چگونگی رفتار مذهبی آنها در دوره پاندمی چشم دوخته اند، می توانیم با کاربرد روش های متناسب با دوره پاندمی کووید ۱۹ و تبدیل این تهدید به فرصت؛ بلوغ فکری – فرهنگی – هنری و خلاقیت حسینی خود را نشان دهیم.
دعوت آخرین را به دعای ربانی سیدالشهدا(ع) معطر می نمایم: «اَللّهُمَّ ارزُقنىِ الرَّغبَهَ فِى الاخِرَهِ حَتـَّى أعرِفَ صِدقَ ذلِکَ فى قَلبى بِالزَّهادَهِ مِنّى فى دُنیاىَ اَللّهُمَّ ارزُقنى بَصَرا فى أمرِ الاخِرَهِ حَتّى أَطلُبَ الحَسَناتِ شَوقاً وَاَفِرَّ مِنَ السَّیِّئاتِ خَوفاً یارَبِّ.» [موسوعه کلمات الامام الحسین(علیه السلام) ص ۸۰۹]: « خداوندا! شوق به آخرت را عطایم فرما تا از بى رغبتی ام به دنیا صدق آن را بشناسم. خداوندا! چشم بصیرت در امر آخرت را روزی ام فرما تا با شوق به دنبال نیکی ها رفته، از گناهان گریزان شوم.»