دکتر سید سلمان صفوی
لب فرو بند از طعام و از شراب / سوی خوان آسمانی کن شتاب
(مثنوی مولوی، دفتر ۵، بیت ۱۷۳۰)
زندگی ماشینی در دوره مدرنیته و دوری انسان از طبیعت؛ اسباب غفلت و از خوبیگانگی بیشتر انسان نسبت به دوره های گذشته شده است. پیچیدگی دوره تجدد و سرعت گرفتن همه چیز، سبب شده انسان دوره مدرن برای تدارک امور زندگی دنیوی خود از صبح تا پاسی از شب، جزیی از ماشین دوره ماشینیسم شود. هنرمند بزرگ چارلی چاپلین در فیلم “عصر جدید” (Modern Times) این وضعیت وجودی را هنرمندانه به نقد کشیده است.
ماه رمضان فرصتی الهی برای بازسازی معنوی انسان در برهوت هیاهوی ماشین و کامپیوتر است. در ماه ملکوتی رمضان حضرت محبوب مُحبان خود را به ضیافت اختصاصی برای نوشیدن و خوردن اَطعمه و اَشربه الهی دعوت می کند. مکان این مهمانی عرفانی مابین عالم ناسوت و ملکوت و زمان آن بین طلوع فجر و غروب فجر ناسوتی و لازمان ملکوتی است. با طلوع فجر ناسوتی، درهای ملکوت به روی صائم عارف گشوده می شود و جسمش در ناسوت و روحش در سپهر ملکوت به پرواز درمی آید. معراج سالک در نماز عشق و ماه ضیاف الله صورت می گیرد.
با بستن دهان ناسوتی، اندک اندک لقمه ها و نعمات نوری از آسمان ملکوت نازل می شود. تن ز سرگین خویش چون خالی کند / پُر ز مُشک و دُر اجلالی کند (مثنوی، دفتر ۵، بیت ۱۴۸) صائم عارف با اجتناب از شهوات و انس با عالم ملکوت به روشن بینی می رسد و حکمت محمدی را درمی یابد. با گرسنگی و تشنگی فیزیکی، قوای باطنی فعال شده، دل مهیای نوشیدن از حوض کوثر و تناول اغذیه الهی می گردد. هر کسی قوُتی دارد وَ قوُت صائم، گل و ریحان بهشتی است. قوُت ناسوتی؛ غفلت و تاریکی در زرورق فریبنده شیطانی و نفسانی است. ورود به ضیافت حضرت محبوب در آغاز همراه با رنج و مشقت است، اما روح اندک اندک با تناول هدایای الهی بر نیازهای جسم غلبه می کند. چنان که پیامبر رحمت و نور محمد(ص) می فرماید: “لا یَدخُلُ مَلکُوت السَماء قَلب مَن مَلَا بَطنَهُ.” (المحجه البیضاء، ج۵، ص۱۴۶) “کسی که شکم خود را انباشته کند، به ملکوت آسمان وارد نمی شود.” این دهان بستی دهانی باز شد / کو خورنده لقمه های راز شد (مثنوی، دفتر ۳، بیت ۳۷۴۸)
در ماه رمضان شکیبایی بر گرسنگی و تشنگی، دم به دم قوُت الهی را بر روح انسان نازل می کند. البته گرسنگی عارفانه نصیب هر کس نمی شود. گرسنگی فیزیکی که اسباب بارش فیوضات الهی می شود، مخصوص کسانی است که با رعایت عفت زبان و گوش و دست و پا و پیشه کردن زهد و ورع و تقوای، اتصال با حضرت حق دغدغه وجودی آنها شده باشد. عارف صمدانی حضرت شیخ صفی الدین اردبیلی در این باب می فرماید: “زهد معنوی آن است که ترک محبت دنیا کند، ورع آن است که دل از ماسوی الله بپردازد و تقوا آن است که از هر چه غیر رضای حق تعالی باشد بپرهیزد.” (صفوه الصفا، ص ۸۹۷) منتظر همنشینی با حضرت محبوب، به مدد روزه و ذکر و فکر و دستگیری از تهیدستان به آرزوی بلند خود واصل می شود. لذت مؤانست با زیبای مطلق با هیچ چیز قابل مقایسه نیست.
طفل جان، از شیر شیطان باز کن / بعد از آنش با مَلَک انباز کن (مثنوی، دفتر ۱، بیت ۱۶۴۰)
کلمات کلیدی: روزه، رمضان، سلوک، عرفان، اسلام.
آکادمی مطالعات ایرانی لندن
رمضان ۱۳۹۳
منبع: روزنامه اعتماد