اکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)
شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، کتاب تاریخ هنر اسلامی نوشته کریستین پرایس با ترجمه مسعود رجبنیا را در ۲۱۵ صفحه در سال ۱۳۶۴ در تهران منتشر کرد. این کتاب دارای تصاویر سیاه و سفید و نقشه میباشد.
مؤلف کتاب ر مقدمه میگوید: با کوششی که برای گنجانیدن تاریخ هنر سدههای هفتم تا بیستم میلادی در این کتاب کردهام، تنها مناظری از ثروت و گوناگونی هنر اسلامی را به دست دادهام ولی امیدوارم که این مطالب، دستکم انگیزهای شود برای پژوهش در معماری و نقاشی و بسیاری هنرها و پیشههای جهان اسلامی.
آغاز هنر اسلامی: داستان هنر اسلامی با چکاچاک شمشیر و آوای سم ستوران در بیابانها و بانگ بلند پیروزی «الله اکبر» آغاز میشود.
دمشق و سوریه: برای آغاز سخن، هیچجا شایستهتر از دمشق نیست. دمشق شهری است کهن و بر سر راه کاروان که خلیفههای بنیامیه آن را به پایتختی برگزیدند.
شکوه بغداد: عباسیان را ایرانیان پشتیبانی میکردند و چون این خاندان بر روی کار آمدند، دارالخلافه را به بغداد که به ایران نزدیکتر بود آوردند.
قرطبه پایتخت اندلس: یک شاعر مسلمان گوید که « از دربار بغداد و شکوه خیرهکننده آن دیگر سخنی نگو و ایران و چین و برتریهای آنها را ستایش مکن زیرا جایی برتر از قرطبه در جهان نیست … .»
قاهره و خلفای فاطمی: به هنگامی که قرطبه از جنگ خانگی رو به ویرانی میرفت و بربرها آن را به باد غارت گرفته بودند یک شهر اسلامی دیگر در گوشهای از قلمرو اسلام استقلال یافت و دستگاه خلافتی در آن بنیاد گرفت. این شهر نوخاسته قاهره بود که به دست خلفای فاطمی در سده میلادی برابر با چهارم هجری پایهگذاری شد و مرکز هنر گشت چنانکه با بغداد و قرطبه در روزگار عظمت آنها پهلو میزد.
اورشلیم و صلیبیان: در ژوئیه ۱۰۹۹ صلیبیان بر اورشلیم حملهور شدند. دروازههای بزرگ آن را بستند و بر بالای دیوارها پاسدار گماشتند. با آنکه صلیبیان به اسلام به دیده تنفر مینگریستند از دیدن گنبدالصخره به حیرت افتادند و به جای ویران کردن، این مسجد را به کلیسا تبدیل کردند.
ترکان سلجوقی در ایران و بینالنهرین: پادشاهان سلجوقی پشتیبان دانشمندان و شاعران و مورخان و جغرافیانگاران بودند و اصفهان را پایتخت ساختند.
ترکان سلجوقی در آسیای صغیر: در آغاز سده سیزدهم، برابر با قرن ششم، سلجوقیان آسیای صغیر حکومتی استوار ساخته بودند و سلطان علاءالدین کیقباد سلجوقی در آن خطه فرمانروایی میکرد و پایتخت وی شهر کهن قونیه بود.
مصر و سوریه در زیر فرمان مملوکان: بیبرس، که از غلامان ترک بود، چهارمین و بزرگترین دودمان مملوکان مصر را که تا سده شانزدهم، برابر با سده دهم هجری، بر سرزمین مصر فرمان راندند بنیاد نهاد.
مغولان و راه چین: چون به حکومت ایلخانان مغول در ایران مینگریم میبینیم که چگونه حتی این مردمی که جهان ویرانگرتر از ایشان را به خود ندیده بود، الهامها و حیات و زیبائی تازهای برای هنر اسلامی به ارمغان آوردند.
غرناطه بازپسین پادشاهی اسلامی در اسپانیا: غرناطه در پایان سده پانزدهم برابر با قرن دهم هجری از دست مسلمانان بیرون رفت. اما شگفتا که این شهر در سالهای آخر حکومت اسلامی با هنرهای بسیار زیبا و بدیع آراسته شد و دودمان بنینصر غرناطه در سرزمینی که از هر سو دشمنان به ایشان میتاختند، لحظهای شکوه دوران آغاز حکومت اسلامی را بر اندلس زنده کرد.
ایران و دودمان تیمور: هنگامی که تیمور، سمرقند را به پایتختی برگزید زبردستترین استادان هنرمند و صنعتگر را از شهرهایی که گشوده بود به آن شهر آورد و در سایه حمایت او و پسرانش هنرمندان ایرانی در کار خویش کامیابیهای فراوانی به دست آوردند و شاهکارها ساختند.
استانبول و ترکان عثمانی: سلطان محمد فاتح در ۱۴۵۳ (۸۵۷هـ) قسطنطنیه را گرفت و دولت بیزانس را برانداخت. شهر مسیحی قسطنطنیه پایتخت اسلامی و استانبول شد. در آنجا شروت و شکوه سلطان ترک، از دستگاه پرهیمنه و جلال بیزانسیهای شکستیافته درگذشت.
ایران و شاهان صفوی: پس از آنکه حکومت تیمور از هم پاشید و جنگهای ایلات ترکمان پایان گرفت، دودمانی نو در آخر سده پانزدهم برابر با قرن نهم هجری، پدید آمد که نخستین دودمان ایرانی است که پس از حمله عرب بر کشور فرمانروا گشت. پایتخت آنها تبریز بود.
هند و دودمان گورکانیان هند- ۱ و ۲: هنگامی که به شرق هند مینگریم اندیشههای ایرانی را در هنر میبینیم که با سپاهی پیروزمند به آنجا راه یافته است. بابر از بازماندگان تیمور بود که هم جنگاور بود و هم خواستار هنر. زمانی که وی پادشاهیهای مسلمان هند را که با یکدیگر همیشه جنگ داشتند شکست داد بنیاد یک امپراتوری نیرومند متحد را گذاشت که در آن هنرمند و ایران جوش خورده و درآمیخته و شیوه نو و پرهیجان مغولی را پدید آوردند.
سلطان لالهپرست و شاه قاجار: در اینجا از لونی بازپسین مینیاتوریست ترک و آثار وی یاد میشود و هنرهای دوره سلطان احمد سوم. همچنان در ادامه به هنرهای دوران قاجار میپردازد.
گذشته و آینده: مؤلف ضمن آوردن آثاری از هنرهای اسلامی در سرزمیهای اسلامی از جمله ایران، امیدوار است که در آینده، گذشته و آینده با هم پیوند خورند و یک فصل پرهیجان دیگر هم بر تاریخ هنر اسلامی افزوده شود.
واژگان کلیدی: هنر، اسلامی، ایران، آسیا
فهرست مطالب
مقدمه
آغاز هنر اسلامی
دمشق و سوریه
شکوه بغداد
قرطبه پایتخت اندلس
قاهره و خلفای عباسی
اورشلیم و صلیبیان
ترکان سلجوقی در ایران و بین النهرین
ترکان سلجوقی در آسیای صغیر
مصر و سوریه در زیر فرمان مملوکیان
مغولان و راه چین
غرناطه بازپسین پادشاهی اسلامی در اسپانیا
ایران و دودمان تیمور
استانبول و ترکان عثمانی
ایران و شاهان صفوی
هند و دودمان گورکانیان هند- ۱
هند و دودمان گورکانیان هند- ۲
سلطان لالهپرست و شاه قاجار
گذشته و آینده
فهرست اعلام