آکادمی مطالعات ایرانی لندن(LAIS)
مراسم افتتاحیه دبیرخانه دایمی شیخ صفیالدین اردبیلی و رونمایی از کتاب «عرفان‌الثقلین» تالیف حجت‌الاسلام و‌المسلمین دکتر سید‌سلمان صفوی، با حضور دکتر اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حجت‌الاسلام و‌المسلمین دکتر سید‌سلمان صفوی، رییس مرکز مطالعات و تحقیقات شیخ صفیالدین اردبیلی و رییس آکادمی مطالعات ایرانی لندن(LAIS) و نویسنده کتاب عرفان‌الثقلین و حجت‌الاسلام و‌المسلمین بهمن اکبری امروز (سه‌شنبه، ۲۵ تیر‌ماه) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
کلید واژگان: عرفان، اسلام، حکمت، سیاست، صفوی، صلاحی. ثقلین.
***
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در آغاز این مراسم در بیان پاسداشت مقام عرفایی نظیر شیخ صفی گفت: این نظام اسلامی به برکت حیات طیبه و شجره طیبه قرآن و اسلام و به بار نشستن خون شهیدان و تلاش عارفان و علمایی همچون امام راحل، مقام معظم رهبری و شیخ صفیالدین اردبیلی به بار نشسته است و بزرگداشت مقام چنین شخصیت‌هایی باعث احیای آن خواهد شد.
وی افزود: نخستین اقدام این دبیرخانه پس از افتتاح، برگزاری همایشی به مناسبت هفتصدمین سالگرد رحلت شیخ صفیالدین ماه ربیع‌الاول در اردبیل خواهد بود. مدتی بعد نشستی تخصصی با محوریت شیخ صفی در لندن و سپس همایشی در تهران یا اصفهان برگزار خواهد شد.
صلاحی در ادامه کتاب عرفان‌الثقلین را دارای ویژگی‌های ممتاز برشمرد و بیان کرد: این کتاب دارای ابتکارات بسیاری است. امیدوارم نوع نگاه این اثر به تصوف و عرفان، پاسخ کوبنده و مناسبی در مواجهه با فضایی باشد که امروزه عرفان‌های نوظهور در جامعه ایجاد می‌کنند. خدا می‌داند عرفان‌های کاذب امروز چگونه بر جان جوانان ما می‌نشیند؟ شاید هم مقصر ماییم که نتوانسته‌ایم چشمه زلال حقیقت را به جوانان نشان دهیم. اگر به تعبیر مقام معظم رهبری، امروز غرب تشنه اسلام ناب محمدی(ص) است، چنین معرفت‌های زلالی بیش از هر چیز گوارای وجود جوانان ما خواهد بود.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه گفت: وقتی بتوانیم نفوذ اندیشه علوی و فاطمی را در جامعه تضمین کنیم و در کنار آن از احادیث و روایات قرآن کریم بهره گیریم، می‌توانیم به حقیقت محض واصل شویم و گرفتار سراب عرفانی نشویم.
وی در بیان اهمیت و جایگاه خاندان شیخ صفی در تببین و معرفی عرفان ناب اسلامی اظهار کرد: در فاصله ۲۰۰ ساله میان دوران شیخ صفی و تشکیل دولت مرکزی صفویان، اتفاقات نادری افتاد که مهمترین آن گره خوردن عرفان با سیاست است. بر خلاف تفکر شایع مبنی بر انزوا و گوشه‌نشینی و دوری از تمامی عرصه‌های زندگی، گره خوردن عرفان با سیاست از این خاندان شروع شد و این خاندان معظم به همه عرصه‌ها ورود پیدا کرد.
صلاحی در پایان درباره امکانات به‌کار گرفته شده در دبیرخانه دایمی شیخ صفیالدین اردبیلی یادآور شد: از مجموع منابع موجود در سازمان، هشت کتاب تصحیح شده به زبان‌های مختلف اثر شیخ صفی، ۴۶ کتاب درباره این شخصیت بزرگ، ۹ عنوان پایان‌نامه، ۴۰ عنوان مقاله، ۶۱ عنوان منابع صوتی و تصویری، ۱۴ سند و ۵ نسخه خطی در این دبیرخانه گردآوری شده‌اند که اگر منابع موجود در آستان قدس رضوی، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، کتابخانه مجلس و دیگر کتابخانه‌های معتبر را به آن بیفزاییم، منابع ما بسیار غنی‌تر خواهند شد.
در ادامه این مراسم دکتر صفوی به ایراد سخنرانی درباره اثرش پرداخت. وی در آغاز این مراسم گفت: از سال ۹۶ که در اروپا مشغول تحقیق، تدریس و تالیف بودم، در دپارتمان ادیان دانشگاه لندن که مرکز گفت‌و‌گوهای جدی میان ادیان، فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف است، در گفت‌و‌گو با نحله‌های مختلف با این سوال مواجه شدم که در جامعه غرب جوهره اسلام را چگونه باید معرفی کرد و کدام بخش آن جذابیت عارفی دارد و بر اثر تجربه دریافتم که جنبه معنوی اسلام بیشترین جاذبه را برای جامعه غرب دارد. همچنین در یک قالب تاریخی در گفت‌و‌گو با دیگر طریقت‌ها باید با زبان طریقتی وارد گفتمان شویم. در بین طریقت‌های موجود در عالم اسلام، طریقت صفویه که بنیانگذار آن شیخ صفیالدین اردبیلی محسوب می‌شود، بهترین طریقتی است که با معارف شیعه تفاهم دارد، زیرا مبتنی بر کلام‌الله، سنت نبوی و ولایت علوی است. من هم به دلیل نیاز انسان امروز به طریقت علوی این کتاب را نوشتم.
نویسنده کتاب «عرفان‌الثقلین» سپس در معرفی اجمالی کتاب خود عنوان کرد: این کتاب دارای چهار بخش شامل افتتاحیه، مقدمه، فصل‌های سه‌گانه و بخش تصاویر و نمایه‌ها و منابع است. افتتاحیه کتاب به سخنرانی علمی، دقیق و متین مقام معظم رهبری که بهترین سخنرانی در معرفی شخصیت شیخ صفی است، اختصاص دارد. مقدمه کتاب هم به بیان سخنان پروفسور سید‌حسین نصر، مهمترین اسلام‌شناس در غرب درباره عرفان ثقلین و اهمیت احیای طریقت ثقلین اختصاص یافته است.
دکتر صفوی در معرفی فصل‌های سه‌گانه کتاب «عرفان‌الثقلین» اظهار کرد: فصل نخست کتاب به کلیات مبانی نظری و عملی عرفان اسلامی می‌پردازد. فصل دوم مبانی نظری طریقت صفویه را معرفی می‌کند و فصل سوم به مبانی عملی طریقت صفویه اشاره دارد.
وی در بیان هدف اصلی نگارش این کتاب گفت: این کتاب می‌کوشد عرفان اسلامی و طریقت صفویه را با روش عینی و عملی و با رجوع به اسناد و منابع موجود و دانش سینه به سینه بیان و تبیین کند.
رییس مرکز مطالعات و تحقیقات شیخ صفیالدین اردبیلی پیام اصلی طریقت صفویه را شعار «لُب دین معنویت است» ذکر کرد و افزود: پیام اصلی طریقت صفویه این است که «لُب دین معنویت است» اما خاستگاه حرکت به‌سوی معنویت و وصول حقیقت، شریعت است و شریعت همیشه همراه طریقت است. بدون شریعت کسی به طریقت نمی‌رسد و بدون پیگیری طریقت، کسی نمی‌تواند به حقیقت برسد و نمونه اعلای وصول به حقیقت، معصومین (ع) هستند.
دکتر صفوی منابع اصلی تعالیم شیخ صفی را قرآن کریم و تعالیم اهل بیت (ع) به‌ویژه حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) معرفی کرد و گفت: طریقت شیخ صفی مبتنی به عشق به خداست. وی معتقد است آخرین ساحت عقل، نخستین ساحت عشق است. اگر خواستار ارتباط با محبوبیم، راه آن است که با او انس بگیریم و معاشقه کنیم. شیدایی و دلدادگی مرتبه عشق است. از نظر شیخ صفی تنها یک «بود» در جهان وجود دارد و حضرت محبوب تنها «بود» جهان است. شیخ صفی و عرفایی همچون وی معتقدند که همه زندگی ما باید در جهت حرکت به‌سوی لقاء‌الله و تنها «بود» جهان باشد و همه مقامات و قدرت‌های دیگر در مواجهه با «بود» مطلق مانند حباب، هیچ نیستند.
نویسنده «عرفان‌الثقلین» با اشاره به تاکید شیخ صفی به اخلاق اجتماعی، بیان کرد: شیخ معتقد بود که تعالیم مذهبی و عرفانی باید در زندگی اجتماعی و رفتار فردی ما بروز داشته باشد. اگر عمل و رفتار با ارزش‌های الهی تطابق نداشته باشد، نسبت آن با دین هم بسیار ضعیف است. شیخ صفی در موضوع اخلاق اجتماعی بر مساله جوانمردی تاکید بسیار داشت، زیرا معتقد بود که جوانمردی یک پیام جهانی است و نمونه بارز و شاخص جوانمردی مولی‌الموحدین (ع) است. شیخ صفی در حوزه عملی دعوت به ذکر (دلت همیشه به یاد حضرت محبوب باشد)، فکر (قلبت همیشه متوجه حضرت حق باشد) و عمل (سبک زندگی و منش اجتماعی و فردی همیشه مطابق با شان عاشق معشوق کل باشد) می‌کرد. این طریقت مبتنی بر تعالیم قرآن کریم و معصومین (ع) است. او یکی از مهمترین نظریه‌پردازان عرفان اسلامی است.
دکتر صفوی در پایان اظهار کرد: امیدوارم با این نوع نگرش به دین و عرفان بتوانیم پاسخی به تشنگان حقیقی معرفت بدهیم و دکان عرفان‌های کاذب را به روش نرم ببندیم و با پیام و دعوت حقیقی دل‌ها را متوجه حضرت حق و حقیقت معصومین (ع) کنیم. مسایل فرهنگی را باید با روش فرهنگی حل کرد و با تامل بیشتر در افکار و اندیشه‌های عارفی که بر سر سفره حضرت علی (ع) نشسته است، بتوان حقیقت را دید.
در این مراسم همچنین حجت‌الاسلام و‌المسلمین دکتر بهمن اکبری، رییس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و انسانی، طی سخنانی بیان کرد: شیخ صفیالدین اردبیلی بزرگمرد وحدت‌بخش ملی ایران و بنیانگذار اندیشه نابی است که توانسته تا امروز استوار بماند. عرفان، برهان و قرآن در وجود این مرد بزرگ تجمع یافته بود. او حکیم و عارفی سلحشور بود. او سلحشوری بود که شجاعت را با عدالت و عدالت را با فقاهت جمع کرده بود. ما در جغرافیای سیاسی امروز جهان به شدت به این نوع نگاه به تصوف نیازمندیم.
وی ادامه داد: برای بیان اسلام و تبییت آموزه‌های ناب آن، چشم‌انداز تصوف و عرفان اسلامی، منظر و چشم‌اندازی جذاب، شیرین و قابل فهم برای انسان امروز است. انسان امروز مفاهیم نرم و دلنشین را طلب می‌کند.
وی که پژوهشگر مطالعات اسلامی است، در معرفی کتاب عرفان ثقلین گفت: عرفان ثقلین، عرفانی است که شرح فراغ آدمی است اما پیوست به محبوب؛ آن هم از منظر و نگاهی نوین و کلامی دلنشین دارد. این عرفان، دستی در معرفت و تبیین علوم و معارف علوی و کشف معارف الهی قرآن کریم دارد. این دو میراث گرانبهای پیامبر (ص) امکان جدایی ندارند. نمی‌شود قرآن را بدون عترت فهمید و دست به عترت داشت و از معارف قرآن محروم ماند.
رییس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و انسانی در پایان اظهار کرد: امروز اگر سخن از سبک زندگی و گونه‌های زیست مسلمانی است، الگویمان باید محیای نبوی باشد و محیا به معنی زندگی به سبک و سیره پیامبر اعظم (ص) و خاندان عصمت (ع) است. عرفان ثقلین می‌خواهد برای جامعه اسلامی و به‌ویژه جامعه جوان الگویی در تبیین چگونگی توسل و تمسک به ساحت مقدس دو میراث گرانقدر الهی باشد.
همچنین در پایان این مراسم تفاهم‌نامه همکاری به مناسبت افتتاح دبیرخانه دایمی شیخ صفیالدین اردبیلی و شروع رسمی فعالیت آن میان دکتر اسحاق صلاحی و حجت‌الاسلام و‌المسلمین دکتر سید‌سلمان صفوی به امضا رسید.