دکتر شهرام پازوکی، استاد فلسفه و عرفان و عضو برجسته هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در میزگرد تخصصی جوامع دینی و چالش‌های سکولاریسم با موضوع «جنگ و صلح در اسلام» که در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد، به سخنرانی پرداخت. به گزارش خبرنگار آکادمی مطالعات ایرانی لندن، وی در این سخنرانی در بخش اول به تبیین معنای جنگ و صلح در اسلام و در بخش دوم به معنای جنگ و صلح در دوره معاصر پرداخت.
در بخش اول، سخنرانی پازوکی اظهار داشت: اسلام از آنجا که آخرین ادیان الهی است جامع همه ابعاد دینی است. از این رو اگر بگوییم که در دین یهود بر شریعت و فقه تإکید می‌شود و در دین مسیح بر طریقت و عرفان، اسلام جامع هم شریعت و هم طریقت است.
عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه خاطرنشان کرد: لذا قرآن اسلام را به عنوان امت وسط معرفی کرده است. از این رو اسلام از یک طرف بر خلاف مسیحیت دارای یک شریعت الهی است در عین اینکه بر خلاف یهود دارای طریقت معنوی نیز هست.
این پژوهشگر در ادامه افزود: لذا اسلام هم دارای احکامی مربوط به دنیا و تنظیم زندگی و امور معیشتی است و هم دارای دستوراتی مربوط به زندگی معنوی است و این دو از هم جدا نیستند و هیچ یک دیگری را طرد نمی‌کند به این دلیل دنیا از آخرت و ظاهر از باطن جدا نیست.
وی با بیان اینکه در خصوص مساله جنگ و صلح نیز این دو بعد ظاهری و باطنی به وضوح دیده می‌شود، تصریح کرد: جهاد در اسلام معنای بسیار عام‌تر از جنگ ظاهری با دشمنان دین دارد و هر گونه مجاهدی در راه خدا حتا در اموری مثل تعلیم و تعلم نیز جهاد محسوب می‌شود و فقط یک مصداق آن جنگ با دشمنان دین است. با این حال همین جنگ هم از لحاظ ظاهری جهاد اصغر است و از حیث معنوی جهاد دیگری به نام جهاد اکبر وظیفه دائمی هر مسلمان سالک راه خدا است.
شهرام پازوکی با بیان اینکه اصل در اسلام بر «صلح» است، خاطرنشان کرد: این صلح نیز ظاهرش، صلح ظاهری با دیگران است و باطنش «سلام» است که بسیار عمیق تراز صلح بیرونی است. اساس اسلام «سلام» است و خداوند در قرآن را به دارالسلام دعوت می‌کند. توسعه اسلام هم بیش از آن که به تیغ شمشیر سلاطینی مثل محمود غزنوی باشد به دعوت معنوی و نفوذ دینی عارفانی مثل میرسید علی همدانی بود که با دعوت به «سلام» هندوان را مسلمان کرد.
وی در بخش دوم سخنان خود به تبیین معنای جدید جنگ و صلح در جهان معاصر پرداخت و گفت: در این تببین بیان می‌شود که چگونه سیاست‌مداران خواسته یا ناخواسته، دینی یا غیر دینی، جنگ را در جهت سلطه طلبی و صلح را به معنای وضعیت غیر جنگی می‌پندارند و از معنای حقیقی و معنوی صلح یعنی «سلام» غالفند. بدین ترتیب آنچه غلبه دارد سلطه طلبی و افزون خواهی و تحمیل خود یا نفس اماره بر دیگران است و انچه مورد غفلت قرار گرفته است سلام است که با جهاد اکبر به دست می‌آید.
دکتر پازوکی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: مادام که معنای «سلام» مورد توجه قرار نگیرد صلح حقیقی نیز تحقق نخواهد یافت.