منوچهر دین پرست
آکادمی مطالعات ایرانی لندن (LAIS)
دکتر سید حسین نصر، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه جرج واشنگتن، اقدام به ترجمه قرآن مجید به انگلیسی کرده است. این ترجمه را از جهات مختلف می توان مورد توجه قرار داد. اما یکی از ویژگی های این ترجمه این است که دکتر نصر از جمله متفکران اسلامی است که به سنتگرایی و احیا سنت نبوی تعلق خاطر ویژه ای دارد و در راه احیای سنت الله تلاش می کند. اثر دکتر نصر که با عنوان Study Quran معرفی شده است، شامل ترجمه و تفسیر قرآن کریم به زبان انگلیسی است. این اثر ارزشمند که دکتر نصر سرویراستاری آن را بر عهده داشته پس از ۱۰ سال تلاش مستمر به اتمام رسیده است؛ انتشارات هارپر، از معتبرترین ناشران کتب علوم انسانی در آمریکا این کتاب را در ماه نوامبر سال جاری در بیش از هزار صفحه روانه بازار نشر خواهد کرد.
دکتر نصر درباره ترجمه قرآن که با عنوان Study Quran منتشر می شود در این گفت و گو اظهار داشت : “در ابتدا باید بگویم که این اثر به فارسی اگر قرار باشد روزی ترجمه شود بهتر است با عنوان “شناخت قرآن” معرفی شود. چرا که واژه هایی مانند مطالعات و بررسی های قرآنی معنای دقیقی نیست. من سر ویراستاری این اثر را بر عهده گرفتم و دکتر ژوزف لومبارد، جنر دَگلی، ماریا دکیک و محمد رستم از همکاران بنده در این طرح هستند”.
دکتر نصر در پاسخ به این پرسش که ترجمه قرآن به زبان انگلیسی بارها صورت گرفته است ترجمه ای که شما اتجام دادید چه ویژگی دارد، گفت : من باید تاکید کنم که خود قرآن منشا آن حقیقتی است که ما به آن سنتگرایی می گوییم. سنت الله در قرآن آمده، و سنت به آن معنایی که ما می فهمیم بدون تردید در کتاب آسمانی قرآن مجید بر آن تاکید شده است. و ترجمه ما نمی توانست از دید سنت گرایی جدا باشد. از لحاظ ترجمه قرآن ما سعی نکردیم فقط اصطلاحات ترجمه شده به زبانهای اروپایی که در قرنهای گذشته به آن توجه شده را به کار ببریم بلکه به ادوار جدیدتر نیز توجه داشتیم. تا حد مقدور سعی کردیم به اصل زبان عربی نزدیک باشیم و در بالاترین سطح ممکن از زبان انگلیسی استفاده کنیم. اما همچنان سعی ما بر این بوده است که از منابع اصیل اسلامی از قرون دوم و سوم تا عصر حاضر مثلا از المیزان استاد گرانقدرم حضرت علامه طباطبایی بهره ببریم. لذا سعی ما بر این بوده که در ترجمه قرآن به سنت اسلامی نزدیک باشیم نه به تعبیرات متجددگرایاته امروزی که در بعضی از تفاسیر به کار برده می شود”.
وی در ادامه با اشاره به این نکته که سعی ما بر این بوده که در کارمان از طیف کامل منابع شیعه و سنی، لغوی و نحوی، کلامی، تاریخی، فلسفی، عرفانی و .. استفاده کنیم اظهار داشت: “این اثر از سه قسمت اساسی تشکیل شده است. قسمت اول شامل ترجمه‌ای از قرآن کریم است که با توجه به تمام ترجمه‌های معروفی که به زبان انگلیسی وجود دارد، از پیکتال، محمد اسد، آربری و یوسف‌علی گرفته تا دیگران، ترجمه شده است. البته باید بگویم که قرآن کریم بالاترین سطح زیبایی‌شناسی زبان عربی را منعکس می‌کند و یکی از ویژگی‌هایش بلاغت اعجاب‌انگیز آن است. وقتی قرآن را ترجمه می‌کنید باید در بالاترین سطح زبان موردنظر باشد”.
دکتر نصر درباره قسمت بعدی این اثر نیز گفت : ” قسمت بعدی Study Quran قرار بود مانند Study Bible شرح متن یا همان تفسیر باشد که در زبان انگلیسی به آن Commentary می‌گویند. شاید برای اولین‌بار در تاریخ اسلام می‌خواستم هم برای حفظ وحدت امت اسلامی و هم جهت آشنایی خواننده با نحل مختلف تفکر سنّتی اسلامی، از مفسران مختلف، سنّی و شیعه، لغوی، تاریخی، کلامی، فلسفی، عرفانی، و همه انواع تفاسیر از طبری گرفته تا میبدی، به عربی و فارسی استفاده کنیم. در نهایت تفسیر خودمان را تدوین کردیم و مسئول این کار هستیم. و قسمت سوم نیز شامل ۱۷ مقاله می‌شود که حدود ۴۰۰ صفحه را دربرمی‌گیرد. مقالات شامل موضوعاتی مانند قرآن و مسأله قانون و حقوق، قرآن و کلام و فلسفه، قرآن و ساختارهای اجتماعی، قرآن و عدالت، قرآن و زن و سبک ادبی قرآن است. تمام نویسندگان مسلمان هستند و فهرست این نویسندگان انواع افراد را شامل می‌شود از شیخ‌الازهر فعلی، رئیس دانشگاه الازهر مصر و یکی از معروف‌ترین شخصیت‌ها یعنی حضرت آیت‌الله محقق‌داماد که از دوستان نزدیک بنده هستند مقاله نوشته اند”.
دکتر نصر همچنین بر این نکته تاکید کرد: “خیلی از تفاسیر و ترجمه های قرآن کریم که مسلمانان طی ده های اخیر انجام دادند متاسفانه کمتر توجه به جنبه های عرفانی، باطنی، معنوی و فلسفی قرآن دیده می شود و بیشتر به جنبه های فقهی و اجتماعی و سیاسی و اجتماعی و حتی علمی قرآن توجه صورت گرفته است. کاری که ما انجام دادیدم بیشتر بر اساس نگرش معنوی و حکمی بوده است”.
دکتر نصر درباره وضعیت فعلی جهان اسلام نیز گفت : ” معتقدم که از بعضی جهات طی این ده سال وضع بدتر شده است. این مسائل که امروز در جهان می بینیم واقعا باعث تاسف است. امروز در آمریکا با دو جریان مواجه هستیم. یکی جریان علاقه به درک و فهمیدن بیشتر از اسلام. از جهت دیگر جریان دومی است است که دائما علم مخالفت با اسلام را به دست می گیرد. این دو جریان فعلا استمرار دارد ولی ما امیدواریم که ” قلب اسلام ” خیلی ها را متوجه حقایق اسلام کرد “شناخت قرآن” نیز می تواند باعث شود که نه تنها میلیونها مسلمان در سراسر دنیا که به زبان انگلیسی صحبت می کنند بلکه مسلمانان دیگر نیز روی به پیام قرآن بیاورند. اما شما هر چه قدر بنویسید عده ای در غرب به خصوص با اسلام عناد دارند و اینها را با منطق نمی توان قانع کرد. اما گروه بسیاری هستند که اهل درک و فهمیدن هستند و من امیدوارم این افراد را بتوان به سوی دریچه جدیدی به حقیقت هدایت کرد”.