کتاب «تفسیر ساختار معنایی سوره مائده»، تألیف دکتر سید سلمان صفوی، مفسر معاصر قرآن، در ۴۹۵ صفحه توسط انتشارات سلمان آزاده با همکاری انتشارات آکادمی مطالعات ایرانی لندن در تهران و لندن منتشر شد.
دکتر سید سلمان صفوی در مقدمه این کتاب نوشته: تبیین ساختار معنایی سوره از آن جهت اهمیت دارد که علاوه بر فهم تک‌تک آیات، پیام و محتوای کلی سوره را به‌عنوان یک واحد معنایی آشکار می‌کند و هویت، مقاصد کلی سوره و تناسب و هم‌خوانی آیات را به خواننده نشان می‌دهد. یافته‌های این تحقیق اثبات می‌کند که سوره مائده، علی‌رغم ظاهر پراکنده، دارای ساختار منسجمی است که با روش ساختارشناسی معنایی قابل کشف و تبیین است.
این تفسیر در ادامه تفاسیر ساختاری سوره‌های حمد (قم، ۱۳۹۷)، بقره (تهران، ۱۳۹۹)، آل عمران (تهران، ۱۴۰۲) و نساء (تهران، ۱۴۰۳) است که پیش از این توسط دکتر سید سلمان صفوی تألیف و منتشر شده‌اند.
ویژگی‌های کتاب «تفسیر ساختار معنایی سوره مائده»
تمرکز بر ساختار:
غالب تفاسیر پیشین به انسجام و ساختار سوره‌ها نپرداخته‌اند و مبنای تناسب آیات سوره مائده را تناسب هم‌جواری انگاشته‌اند. اما در این کتاب، با اثبات ساختار، همبستگی و انسجام سوره، و نیز هویت کلی و واحد آن با روش‌های ساختارشناسی، بسامدی و نشانه‌شناسی، تصویری جامع از ساختار سوره ارائه می‌شود. در این روش، ساختار متن به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده در فهم معنای آن در نظر گرفته می‌شود.
محتوای فصول:
فصل اول:
به طرح کلیاتی درباره سوره مائده می‌پردازد که شامل معرفی سوره، فضیلت تلاوت آن، اسامی سوره، و موضوع کلی و شأن نزول آیات آن است.
فصل دوم:
آیات نامدار سوره بر اساس تفاسیر سلف تحلیل می‌شوند. این آیات شامل: آیه اکمال، آیه ولایت امیر مؤمنان علی (ع)، آیه تبلیغ، آیه تیمم، آیه حد سرقت، آیه محاربه، آیه نقض قسم، آیه وسیله، آیه وضو، آیه وصیت و آیه سلوک انفسی هستند.
فصل سوم:
آیات سوره بر اساس وحدت معنایی و سیاقی فرازبندی می‌شوند که مقدمه کشف روابط ساختاری آیات است. این روش از گمراهی در گستردگی آیات و از دست دادن معانی فرازهای متعدد سوره جلوگیری می‌کند. کلیدواژه‌های هر فراز نیز بیان می‌شوند.
فصل چهارم:
ساختار سوره با نمودارهای متعدد تحلیل و تبیین می‌شود. در این فصل، پنج نوع ساختار سوره مائده شامل «ساختار خطابی»، «ساختار بسامدی»، «ساختار نشانه‌ای وحیانی»، «ساختار نحوی و مسجع» و «ساختار معنایی» کشف و تبیین می‌گردد. ایزوتوپی‌های آوایی، نحوی، معنایی، روایی و گفتمانی سوره نیز در راستای تحلیل تفسیر ساختارشناسی با روش نشانه‌شناسی و همراه با نمودارهای متعدد تبیین می‌شوند.
رویکرد تفسیری:
رویکرد تفسیری این اثر «کل‌نگر» است، نه جزء‌نگر، و از جهت معرفت‌شناسی نیز دارای «رویکرد حِکمی» است. این تحقیق، با توجه به روش تحلیل و یافته‌های نوین، گامی معرفتی مهم و نوینی در تفسیر سوره محسوب می‌شود.
مخاطبین کتاب
این کتاب برای دانشجویان رشته‌های تفسیر قرآن حکیم، معارف اسلامی، کلام و عرفان اسلامی، اسلام‌شناسی و ادبیات فارسی مفید است و افق‌های جدید فکری و روش تحلیل متن را نمودار می‌سازد.
نسخه الکترونیکی کتاب «تفسیر ساختار معنایی سوره مائده» تالیف دکتر سید سلمان صفوی از طریق سایت «طاقچه» در ایران قابل خریداری است. دانشجویان و پژوهشگران خارج از ایران از طریق سایت «آکادمی مطالعات ایرانی لندن» می توانند این کتاب را تهیه کنند.
سید سلمان صفوی، دانش آموخته حوزه علمیه قم، دارای دکترای فلسفه و فوق دکترای فلسفه هنر از دانشگاه سواس لندن، برنده جایزه جهانی کتاب سال ایران (ساختار معنایی مثنوی معنوی)، کاشف ساختار معنایی مثنوی معنوی، مولف نظریه «روش شناسی ساختار معنایی هرمنوتیکی» و نویسنده‌ی بیش از هفتاد کتاب در حوزه‌ی فلسفه، عرفان و تفسیر ساختار معنایی سوره‌های قرآن است. وی همچنین سردبیر مجله‌ی علمی ترانسندنت فیلوسوفی (لندن) می‌باشد.
چهار نمونه دیاگرامهای کتاب«تفسیر ساختار معنایی سوره مائده»
این کتاب در راستای پروژه بازخوانی منابع اسلام شناسی و ادبیات عرفانی و فلسفی ایران و تاریخ معاصر جهان اسلام، با روش نو و توجه به مقتضایت زمان و مکان است که مدتهاست از سوی دکتر سید سلمان صفوی در «آکادمی مطالعات ایرانی لندن» شروع شده است، برخی کتب منتشر شده آن عبارتند:
The Structure of Rumi’s Mathnawi, London, 2005
ساختار معنایی مثنوی معنوی، تهران، ۱۳۸۸
دانشنامه فرهنگ مکتوب عرفان و تصوف، لندن، ۲۰۱۱،
گفتمان انقلابی در جهان اسلام، نهرتن، ۱۳۹۴،
عرفان ثقلین: مبانی نظری و عملی عرفان و طریقت صفویه، قم، ۱۳۹۵،
دانشنامه معاصر قرآن کریم، قم، ۱۳۹۶،
Mulla Sadra: Life and Philosophy, London, (2018)
Practice Sufism and Safavid Order, London, (2018) ،
حکمت شیخ اشراق سهروردی،تهران، ۱۴۰۰،
مکتب عرفان اجتماعی شیخ صفی الدین اردبیلی، لندن، ۲۰۲۲،
ذکر در قرآن، روایات و ادبیات عرفانی، تهران، ۱۴۰۳
جهان اسلام در سده معاصر، تهران، ۱۴۰۳،
علم حروف، تهران، ۱۴۰۳،
آتش فراق محبوب: تفسیر عرفانی دعای مجیر، تهران، ۱۴۰۳،
روش شناسی ساختار معنایی هرمنوتیکی، تهران، ۱۴۰۴،
*
روابط عمومی آکادمی مطالعات ایرانی لندن