داوود رشیدی؛ کیمیای تئاتر ایران

آکادمی مطالعات ایرانی لندن(LAIS)

اشاره: داود رشیدی بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایران صبح پنجم شهریور ۱۳۹۵ بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت. در مطلب ذیل نگاهی به زندگی و کارنامه هنری دادود رشیدی خواهیم داشت.

***

داوود رشیدی در سال ۱۳۱۲ در تهران متولد شد. وی تحصیلات متوسطه را به دلیل فعالیت‌های دیپلماتیک پدرش در ترکیه و پاریس به پایان رساند و تحصیلات دانشگاهی را در ژنو ادامه داد. وی فارغ التحصیل کنسرواترا ژنو در رشته کارگردانی و بازیگری تئاتر است و لیسانس حقوق سیاسی از دانشگاه ژنو دارد.

رشیدی در سال ۱۳۴۳ به تهران آمد و در اداره تئاتر آن زمان وابسته به وزارت فرهنگ و هنر استخدام شد. سپس گروه تئاتر امروز را پایه گذاری کرد، که هنرپیشگانی مانند: پرویز فنی‌زاده، داریوش فرهنگ، مهدی هاشمی، فهیمه راستکار، سیاوش طهمورث، مرضیه برومند، سوسن تسلیمی، به عضویت در این گروه درآمدند.

وی در سال ۱۳۵۲ از اداره تئاتر به تلویزیون ملی ایران رفت و در سمت مدیریت گروه نمایشات و سرگرمی‌های آن سازمان (شامل: سریال‌ها، مسابقات، تئاترهای تلویزیونی) مشغول به کار شد. رشیدی از سال ۱۳۵۰ با فیلم سینمایی فرار از تله وارد عرصه بازیگری سینما گردید و علاوه بر بازیگری و کارگردانی در سینما، تلویزیون و تئاتر به تهیه کنندگی سینما نیز روی آورد.

رشیدی با احترام برومند، مجری برنامه‌های کودک در تلویزیون ازدواج کرد و لیلی رشیدی؛ بازیگر، دختر آنها می باشد. داود رشیدی بازیگران تئاتر، سینما و تلویزیون در سال ۱۳۸۷ به عنوان یکی از چهره‌های هفتمین دوره چهره‌های ماندگار برگزیده شد.

وی تهیه‌کنندگی ۳ فیلم صبحی دیگر، امتحان، قطعه ناتمام را نیز بر عهده داشته و در سریال‌های تلویزیونی نیز به ایفای نقش پرداخته که می‌توان به هزار دستان، گرگ‌ها، تنهاترین سردار اشاره کرد.

برخی از آثار صحنه‌ای داوود رشیدی:

کارگردانی و بازی در نمایش بریتانیکوس نوشته ژان راسین (به زبان فرانسه)؛ ژنو؛ ۱۹۵۹

کارگردانی و بازی در نمایش مرید شیطان نوشته برنارد شاو (به زبان فرانسه)؛ ژنو؛۱۹۵۸

بازی در نمایش آنتیگون به کارگردانی ژان وارژا ؛ژنو ؛ ۱۹۵۸ ـ ۱۹۵۹

بازی در نمایش مگس‌ها به کارگردانی ژان وارژا ؛ ژنو ؛ ۱۹۵۸ – ۱۹۵۹

بازی در نمایش یک نوکر و دو ارباب به کارگردانی فیلیپ مانتا ؛ ژنو، تالار تئاترمدرسه بین الملل ؛ ۱۳۶۰

بازی در نمایش ریچارد سوم به کارگردانی فیلیپ مانتا؛ ژنو، تئاترکاروژ؛ ۱۳۶۰

کارگردانی نمایش می‌خواهید با من بازی کنید؟ نوشته مارسل آشار؛ تهران، تالار اداره هنرهای دراماتیک؛ ۱۳۴۲؛ تئاتر کسری؛ ۱۳۴۳

کارگردانی و بازی در نمایش کاپیتان قراگز نوشته لوئی گویس؛ تهران، تالار فرهنگ و تئاتر نصر؛ ۱۳۴۳

کارگردانی و بازی در نمایش اوژنی گرانده نوشته بالزاک؛ تهران، تئاتر کسری؛ ۱۳۴۳

کارگردانی نمایش دیکته و زاویه نوشته غلامحسین ساعدی؛ تهران، تالار سنگلج ،۱۳۴۷

کارگردانی و بازی در نمایش پیروزی در شیکاگو؛ تهران، تئاترشهر، تالار اصلی

کارگردانی نمایش ریچارد سوم نوشته شکسپیر؛ تهران، تئاترشهر، تالار اصلی

کارگردانی و بازی در نمایش هنر نوشته یاسمینا رضا ؛ تهران، تئاترشهر، تالار چهارسو

بازی در نمایش اسب‌ها به کارگردانی محمد رحمانیان؛ تهران، تئاترشهر، تالار اصلی؛ ۱۳۸۳

بازی در نمایش آوازه‌خوان طاس به کارگردانی فرخ غفاری، (به زبان فرانسه)، تهران

بازی در نمایش تئاتر بی‌حیوان، نوشته ژان میشل ریب، به کارگردانی محمود عزیزی؛ تهران، تالار چهارسو؛ ۱۳۸۴

بازی در نمایش زمین مقدس به نویسندگی و کارگردانی ایوب آقاخانی؛ تهران، تئاترشهر، تالار قشقایی؛ ۱۳۸۵

در عرصه سینما نیز می‌توان به آثار ذیل اشاره کرد:

پرچم های قلعه کاوه، ماه شب چهارده ،ملاقات با طوطی، تکیه بر باد، تهران روزگار نو، بزرگ خیلی بزرگ، بازیهای پنهان، خط آتش، عبور از تله، بی بی چلچله، تاتوره، گلهای داوودی، تفنگدار، خانه عنکبوت، شیلات، کمال الملک، هیولای درون، جایزه، رهایی، بازرس ویژه، مرز، شمر، آقای هیروگلیف، اعدامی، طلوع انفجار، کرکس‌ها می‌میرند، قدغن،کندو و …

داوود رشیدی از جمله بازیگران تئاتر و سینما در ایران بود که توانست با ایفای نقشهای ویژه، آثاری جدی از خود به یادگار بگذارد. رشیدی درباره هنرمندی که می تواند آثار منحصر به فردی از خود به جای بگذارد می گوید: هنر گوهری است که خداوند در سینه بازیگر قرار داده و این هنرمند است که باید از این گوهر محافظت کند و آن را به شیوه صحیح بتراشد. این گوهر با مطالعه، کسب فرهنگ و شناخت از مردم سرزمین‌اش به صورت زیبا تراشیده می‌شود که می‌تواند در این صورت ماندگار شود. بازیگری یک اتفاق ذاتی است که با ممارست و تمرین مداوم شکل می‌یابد.

رشیدی دارای ویژگی های خاص خود بود و او را با آن ویژگی ها باید توصیف کرد. چرا که در اولین قدم ، یک بازیگر خوب باید مردم شناس خوبی نیز باشد. برخی ویژگی های رفتاری یا گفتاری انسان هایی که دارای موقعیت خانوادگی ، موقعیت اجتماعی ، ملیت یا قومیت و … یکسان هستند، با هم مشترک است. این ویژگی ها ، همان ویژگی های تیپیک هستند. بازیگر باید به این ویژگی های تیپیک توجه کند و متناسب با نقشی که بازی می کند برخی از این ویژگی ها را، با ژست هایی که می گیرد و حالت ها و حرکت هایی که به اندامش می دهد و با نگاه ، حالات چهره و … بروز دهد و رشیدی در چنین ویژگی هایی منحصر به فرد بود.

از دیگر ویژگی ها و خصوصیات روحی و اخلاقی رشیدی می توان به کاراکتری که او باید نقشش را ایفا کند اشاره کرد. برای مثال آیا این کاراکتر خودخواه یا خودپسند است ، ترسو یا شجاع است ، مستقل یا وابسته است ، که داوود رشیدی توانست در اکثر این کاراکترها نقش ویژه و منحصری از خود با حالات روحی خاص آن کاراکتر ایفا کند.