آکادمی مطالعات ایرانی لندن(LAIS)
اشاره: فرهنگ و مدیریت فرهنگی از جمله مواردی است که محور و زیربنای اساسی توسعه پایدار و تاثیر گذار هر کشوری محسوب می‌شود. بر این اساس لازم است مجموعه‌ای از مهارتها و شایستگی‌هایی که مناسب شرایط فرهنگی است برای مدیران این حوزه شناسایی شده، بر آن مبنا، مدیران فرهنگی محک بخورند. اما یکی از مهمترین سازمانهای فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است که طی چند دهه حضور خود در عرصه های فرهنگی در سراسر جهان نقش مهمی را ایفا نموده است. اما این سازمان با گستردگی و اهداف متعدد تا چه اندازه بر نگرش و تربیت مدیران توجه داشته است. در مطلب ذیل ضمن بررسی موضوع فوق در نظر است از رایزنی فرهنگی ایران در روسیه به عنوان یک نمونه بحث شود.
کلید واژگان: فرهنگ، مدیریت، جمهوری اسلامی ایران، روسیه.
***
فرهنگ، شیوه زندگی هر جامعه و متاثر از عوامل متعدد است که در همه جوامع یکسان و یکنواخت نیست. بر این اساس فرهنگ از نظر یک جامعه شناس شامل تمام رفتارهایی است که در زندگی اجتماعی آموخته می شو د و از راه‌های گوناگون بین نسلهای متفاوت یا افراد یک نسل انتقال پیدا می کند. در این معنا، فرهنگ نه تنها به زبان، امور صنعتی، هنر، علم، قانون، حکومت، اخلاق و مذهب اطلاق می‌شود بلکه ساختمانها،ابزارها، وسائل، ماشین‌آلات، نظامهای ارتباطی را نیز شامل می‌شود. فرهنگ ارزشهایی است که به کمک آن کارها و امور سازمان انجام می‌پذیرد یا مفروضها و باورهای بنیادی که بین اعضای سازمان مشترک است، با نگاهی دقیق به تعاریف فرهنگ، می‌توان گفت زمینه اصلی در فرهنگ سازمانی(یا جامعه) وجود سیستمی از معانی و مفاهیم مشترک در میان اعضای سازمان یا جامعه است. در شرایط امروزی، فرهنگ به عنوان عنصر ضروری جامعه به شمار آمده، در رابطه کلی با توسعه، نیروی درونی جامعه محسوب می‌شود به طورکلی کارکردهای فرهنگ سازمانی را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
۱٫ تعهد گروهی را آسان می‌سازد.
ثبات نظام اجتماعی را ترغیب می‌کند.
۳٫ رفتار افراد را شکل می‌دهد.
۴٫ بر عملکرد سازمان تاثیر گذار است .
۵٫ به عنوان عامل کنترل محسوب می‌شود.
۶٫ عامل سازگاری با عوامل خارجی است.
با توجه به تعریف فوق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که مهترین هدف آن ایجاد و گسترش شناخت، علاقه و باور نسبت به اسلام ناب، انقلاب اسلامی، مزیت‌های جمهوری اسلامی ایران و فرهنگ و تمدن اسلامی – ایرانی در جوامع دیگر به منظور گسترش پرتوِ اسلام و تحکیم همگرایی و پیوندهای اسلامی، دینی و معنوی است بر اساس همین نگرش کارکردهای فرهنگ سازمانی حرکت کند.
رایزنی فرهنگی ایران در روسیه همچون دیگر نمایندگی‌های فرهنگی ایران در خارج از کشور- با هدف تعمیق، توسعه و ارتقای سطح روابط فرهنگی میان دو کشور- در روسیه فعالیت می نماید. فعالیت رسمی این رایزنی از تاریخ پانزدهم آذرماه ۱۳۷۸ در ساختمان مستقل و جدید آغاز گردیده است. این رایزنی تا کنون سه مدیریت را به خود دیده است: مهدی ایمانی پور (۱۳۸۶-۱۳۸۲)، مهدی سنایی (۱۳۷۸-۱۳۸۲) و ابوذر ابراهیمی ترکمان.
دکتر ابراهیمی ترکمان که نزدیک به پنج سال بر ریاست رایزنی فرهنگی ایران را بر عهده داشت ضمن فعالیتهای کلان و گسترده و وظایف اصلی رایزنی توانسته به فعالیتهای مختلف فرهنگی بر اساس شش ویژگی که برشمردیم روی آورد. وی ضمن تببین دقیق جایگاه فرهنگی ایران در روسیه به نکات افتراق و اشتراک فرهنگی ایران در این کشور به خوبی پی برده است و توانسته با توجه به فعالیتهای خود، تجربه ای گرانبها در حوزه مدیریت فرهنگی به دست آورد. این تجربه سرمایه ای است که در حوزه مدیریت فرهنگی کمتر مورد توجه قرار می گیرد. همانطور که در مباحث توسعه سرمایه انسانی بسیار مورد توجه است، در مباحث توسعه فرهنگی نیز تجربه فرهنگی می بایست مد نظر قرار گیرد. در جهت فعالیتهای کاربردی و راهبردی رایزنی فرهنگی ایران در روسیه به ده ویژگی ممتاز می توان اشاره کرد که این ویژگی ها می تواند در بدنه سازمان فرهنگ و ارتباطات نفوذ کرده و راهی هموار برای دیگر رایزنان فرهنگی کشور قلمداد شود.
این ویژگی ها عبارتند از :
۱٫ مهارت تفکر استراتژیک فرهنگی:
۲٫ مهارت مدیریت تنوع فرهنگی
۳٫ مهارت هوش فرهنگی
۴٫ مهارت رهبری فرهنگی
۵٫ مهارت فضا سازی فرهنگی
۶٫ مهارت کسب و کار فرهنگی
۷٫ مهارت مدیریت جهانی شدن فرهنگی در بعد ملی
۸٫ مهارت تحلیل فرهنگی
۹٫ مهارت انسجام سازی فرهنگی
۱۰٫ مهارت فنی و تکنولوژیکی
با توجه به این ویژگی هاست که توسعه فرهنگی به عنوان زیربنای توسعه پایدار اقتصادی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از راه ایجاد و توسعه فرهنگ پشتیبانی کننده از جامعه، می‌توان مسیر توسعه را هموار کرد. فرهنگ بعنوان شیوه زندگی مردم است و برای توسعه و بهبود شیوه‌های مطلوب زندگی و کار، نیاز است فرهنگ نیز مورد اصلاح قرار گیرد. برای تحقق این هدف نهادهای رسمی و غیررسمی فرهنگی به عنوان سیاستگذار تغییرهای فرهنگی نیازمند مدیران حرفه‌ای هستند. بر این اساس این رایزنی توانسته به عنوان یکی از نهادهای فرهنگی نقشی جدی در عرصه فرهنگی در خارج از ایران ایفا کند.