آکادمی مطالعات ایرانی لندن(LAIS)
اشاره: روسیه از سنت‌های دیرینه شرق شناسی و از جمله مطالعات فلسفه اسلامی برخوردار است. این کشور توانسته طی سالهای اخیر به پژوهشهای جدیدی در حوزه فلسفه اسلامی دست یابد. در مطلب ذیل دکتر اعوانی معتقد است که روسیه از حالت جمود خارج شده و با حکمتهای کشورهای اسلامی و غیر اسلامی مانند ایران و هند و غیره به طور دقیق آشنا شود.
***
به نظر شما چگونه می توان به شناخت هر چه بیشتر فلسفه اسلامی در روسیه رسید و نزدیکی دو فرهنگ ایران و روسیه روسیه را فراهم کرد؟
ایران و روسیه دو تا فرهنگ مجاورند و فرهنگهای بسیار بسیار قدیمی هستند و ارتباطات دیرینه بسیار داشتند روسیه از نظر فرهنگی غنی است بعد از فروپاشی شوروی در صدد یافتن راهی بودند و به نظر من بعضی از بزرگان اینجا راه را در ایران و فلسفه اسلامی و ایرانی دیدند . فلسفه اسلامی خیلی می تواند کمک کند برای اینکه اولاً یک سابقه بسیار دیرینه بیش از هزار سال دارد بزرگانی بودند مثل ابن سینا ، سهروردی ، ملاصدرا خیلی بزرگانی ما در فلسفه داشتیم . اینها فلسفه را از غرب از یونان گرفتند خیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته توسط عرفا و متکلمین و غیرو مسائل بسیار جدیدی مطرح شده و بنابراین حکمت به معنای کامل است و حکمت ، حکمت اسلامی که متفکران و نمایندگان بزرگ دارد چیزی است که امروزه سخت مورد توجه نه تنها روسیه بلکه همه دنیا است . الآن در غرب نیز به آن خیلی توجه می شود و واقعاً وجود مکتبهای مختلف مثلاً حکمت متعالی ملاصدرا ، حکمت اشراق ، عرفان نظری ، حکمت مشاعی در شاخه های مختلف آن و پرداختن به مسائل عقلی یعنی در حکمت اسلامی از کلام کاملاً جدا بوده بر خلاف مسیحیت که خیلی از مسائل فلسفی آن کلامی است و فلسفی ناب نیست در اسلام به اصطلاح در فلسفه یک خط بسیار دقیقی بین کلام و فلسفه وجود دارد ما فیلسوف داریم مثل ابن سینا که کتاب شفای او یک کتاب فلسفی است ، اما متکلمانی داشتیم مثل معتزله ، اشاعره و دیگران ، ماتریدیه و غیره که اینها متکلم بودند ، فیلسوف نبودند حتی در بین متکلمان ما مسائل بسیار دقیق و عمیقی وجود دارد ما نباید فقط تفکر را به فلسفه محدود کنیم در عرفان نظری ما چنانکه ملاصدرا یا سهروردی به آن نگاه می کردند حکمت الهی است ، حکمت محض است حالا اسم آن عرفان است حکمت قرآن است نه کلام . حکمت الهی و عرفانی است بسیار حرفی برای گفتن دارد شما ببینید مثلاً ابن عربی الآن در تمام اروپا مرکزهایی برای مطالعه ابن عربی دارد و جای آن ایران بوده یعنی مکتب ابن عربی در واقع بیشتر در بعد از صدرالدین امیوی به ایران منتقل شده و تا زمان ما دارد تدریس می شود و اما الآن دنیا هم به ابن عربی توجه کرده، انجمن ها و کنفرانسهای مختلفی تشکیل داده و کتابهای زیادی هم ترجمه و ویراستاری شده است. همچنین مولانا جلال الدین بلخی یک پیامی دارد. یعنی دنیای امروز تشنه فرهنگ و معارف الهی است یعنی از مادیگری و از دنیاگرایی و سکولاریسم خسته شده یعنی می خواهد به اصطلاح گوهر بسیار نهفته وجود خودش آن گوهر الهی را پیدا کند یعنی اگر به انسان معموی تمام دنیا را بدهند او را سیر نمی کند چون روح او الهی است با معارف الهی سیر می شود . فرهنگ ما خوشبختانه از همه جهات یکی از فرهنگهای سرآمد دنیاست یعنی نظیر ندارد . البته فرهنگهای دیگری هم هستند هر یکی بی نظیر و کم نظیر ، ولی فرهنگ اسلامی ایران خصوصیاتی دارد که واقعاً آنرا از همه فرهنگها متمایز می کند . شعرا و عرفا و هنرمندان بزرگ دانشمندان بزرگ در همه زمینه ها ظهور کرده اند که ما باید افتخار کنیم وواقعاً در اینجا یعنی روسیه خیلی توجه دارند افرادی هستند که خیلی صاحبنظرند مثلاً در همین آکادمی روسیه بخش فلسفه اش نه تنها متخصصان غربی زیاد دارند ، متخصصان اسلامی درجه یک هم دارند مثلاً افرادی مثل آقای اسمیرنف که ایشان یک صاحبنظر بسیار بسیار سطح بالاست . مثلاً کتاب ابن خلدون را ترجمه کرده ، فصوص الحکم ابن عربی را ترجمه کرده ، کتاب حکمت الاشراق را ترجمه کرده و خیلی کتابهای زیاد دیگر . ایشان یک متفکر اسلامی است که واقعاً به تاریخ اسلام و فلسفه اسلامی و غربی آگاه است و خانمی مثل استپانتیانتس یا اساتید دیگری که مقاله ارائه کرده اند واقعاً صاحب نظرند و وجود چنین افرادی در آکادمی روسیه واقعاً امید بخش است . روسیه از حالت قبل درآمده مثلاً با حکمتهای کشورهای اسلامی و غیر اسلامی مثل هند و غیره به طور دقیق آشنا شوند.
تأثیر فلسفه اسلامی در روسیه را شما چگونه می بینید ؟
خیلی علاقمند هستند مخصوصاً دانشجویان . چند دانشجو مراجعه کرده اند و مقاله خواسته اند ، راهنمایی خواسته اند . دفعه پیش هم که من آمده بودم همینطور بود علاقمند به فلسفه اسلامی بودند اساتیدی هستند که خیلی فلسفه اسلامی را دوست دارند و علاقمند هستند . اگر کمکی شود اساتیدی بیایند که با زبان امروز هم خوب آشنا باشند یعنی با فلسفه امروز و جهان امروز یعنی بتوانند آنرا با زبان خارجی بیان کنند ، اگر روسی نمی دانند مثلاً به زبان انگلیسی یا زبان دیگری بیان کنند . خیلی هم در اینجا و هم در جای دیگر طالب دارد . الآن چیزی که ما کم داریم کسانی هستند که آن سنت را آنطور که هست نه در یک بعد در ابعاد مختلف این سنت به زبان روز نه زبانی که قابل فهم نباشد و برای جهان امروز بنویسند بازگو کنند بتوانند تحلیل کنند . ما چیزی که سخت نیاز داریم متخصصانی هستند که بتوانند معرف فرهنگ ما باشند در همه ابعاد خصوصاً ابعاد فکری و اجتماعی و غیره در حکمت عملی و غیره و امروز خیلی خیلی دنیا تشنه معارف است و همینطور که گفته شد در روسیه خیلی خیلی علاقه وجود دارد .